CCF20101207001

lic American Socicty for Information Science and Technology”— USA) oraz :elni (Royal School of Library and Information Science— Kopenhaga, Dania; partment of Information Studies — Sheffield, Wielka Brytania). Jeden z najlep-ch specjalistycznych periodyków, Journal of Documentation, zachował jednak rszą nazwę „dokumentacja”, pochodzącą z wczesnego etapu rozwoju informacji ikowej. teoretycznie terminy information science oraz Information studies róż-się znaczeniem, słowo science wskazywać może na przywiązanie to tradycji entystycznej, studies zaś sugeruje nachylenie humanistyczne bądź multidyscy-narne. Praktyka badawcza niekoniecznie jednak pokrywa się ze wskazanym różnieniem. Zdarza się, iż zwolennicy ujęcia społecznego czy humanistycznego,

. kognitywnego albo analizy dziedzinowej, występują pod szyldem information ence— a nie studies [Hjorland; Albrechtsen 1995, BI; Ingwersen 1992b, BI], i się zauważyć, iż w piśmiennictwie anglojęzycznym spory o samą nazwę dyscy-ny nie odgrywają dużej roli; zdecydowana większość autorów używa obecnie reślenia information science, niektórzy— information studies, chociaż zdarzały ; i inne propozycje, np. library information science [Nitecki 1995, BI], a także, dobnie jak u Dembowskiej — informatology [Debons 1980, BI].

W rozprawie niniejszej, jak napisano we wstępie, terminy „informacja nauko-i”, „nauka o informacji”, „nauka o informacji naukowej” oraz „informatologia” ywane są, ze względów stylistycznych, zamiennie. Pominięta została możliwa skusja na temat „słuszności” poszczególnych nazw. Autorka uważa, iż takie zważania de facto niewiele wnoszą do rozwoju nauki (oprócz, oczywiście, sytu-ji, gdy nazwa jest właściwa z punktu widzenia „marketingu” danej dyscypliny, ). sugeruje nowoczesność, przyczynia się do uzyskania funduszy etc., innymi 3wy— służy organizacyjnemu, „zewnętrznemu” aspektowi badań). Niemniej dnak należało zdać sprawę z istniejących rozbieżności terminologicznych.

Było wiele prób definiowania nauki o informacji. Alvin M. Schrader 984a, BI], a za nim Lloyd Houser [1988, s. 3, 6, BI] stwierdzili, iż w literaturze zedmiotu znaleźć można 695 (sic!) definicji nauki o informacji oraz dodatkowo 15 definicji bibliotekoznawstwa i informacji naukowej potraktowanych łącznie, o więcej, autorzy ci uważali, iż żadna z owych prób nie spełniała kryteriów po-awności definicyjnej, przynajmniej według klasycznej koncepcji, tj. nie poda-ała warunków koniecznych i wystarczających bycia informacją naukową. Istnieją dnak różne typy definicji [Blackburn 1998, s. 77-79, Bil; Bocheński 1992, 92-98, Bil] (zob. też podrozdział 4.2); definiowanie nauk poza tym, jak niejed-okrotnie stwierdzono, zależy od akceptowanej koncepcji nauki, sposobu rozumie-ia, czym są dyscypliny naukowe etc. W podrozdziale 1.2 sformułowano przyjęte f tej książce stanowisko w odniesieniu do pojmowania dyscyplin naukowych, mtorka sądzi, iż jedyny operatywny sposób określania nauk szczegółowych pole-a na użyciu kryteriów empiryczno-historycznych, tj. swoistej definicji ostensyw-ej¹, czyli — poprzez wskazanie; nauka o informacji jest zatem tym, czym zawo-

+

lówiac

Definicja ostensywna jest to: „[...] wszelka definicja, która dokonuje się przez ostensję, czyli— inaczej — przez wskazanie tego, co ma się na myśli (Blackburn 1998, s. 77, Bil].

dowo zajmują się badacze deklarujący swoją do niej przynależność. Omówienie

genezy, przedmiotu, problematyki, metod, celów, miejsca w systemie nauk etc. nie

służy, bo służyć nie może [Woleński 1981, BII], definiowaniu nauki o informacji,

• •

lecz jej charakterystyce. Wielu autorów próbowało opisywać naukę o informacji poprzez podanie jej przedmiotu badań bądź problematyki (zob. podrozdział 2.3).

1

Pozostaje jeszcze pytanie —jak ma się informacja naukowa do bibliotekoznawstwa. Pytanie owo spowodowane jest m.in. współwystępowaniem obu zakresów w strukturze organizacyjnej uniwersytetów (instytuty bibliotekoznawstwa i informacji naukowej), istnieniem wielu czasopism specjalistycznych poświęconych jednocześnie obydwu dyscyplinom, pojawianiem się wypowiedzi informatologicznych na łamach publikacji bibliotekoznawczych (bądź bibliologicznych) \vice versa. Nauką o informacji, jak każda nauka szczegółowa, związana jest z innymi dyscyplinami, /wiązki owe mogą mieć charakter niejako „zewnętrzny”, tj. organizacyjny, historyczny oraz „wewnętrzny” (teoretyczny) lub obydwa jednocześnie. Wynikać mogM /częściowego zazębiania się przedmiotów badań dwu lub więcej dyscyplin, wspólnych metod badawczych, terminologii etc. Autorka uważa, iż— co najmniej w kontekście niniejszych dociekań, a być może i w ogóle — nie jest istotne, czy informacja naukowa jest osobną dyscypliną^ czy też nurtem, obszarem w nadrzędnej dyscyplinie, zwanej bibliotekoznawstwem i informacją naukową. W podrozdziale 1.2 starano się wykazać, iż wyróżnianie dyscyplin ma cele praktyczne, a nie — epistemologicz-ne (metodologiczne), zatem nie ma znaczenia, czy bada się filozoficzne podstawy odrębnej nauki, czy pewnego kierunku w szerszej dziedzinie.

2.2. Geneza i historia nauki o informacji

Rozmaite aspekty genezy, dziejów, rozwoju informacji naukowej omawiano w piśmiennictwie polskim i światowym wielokrotnie [Buckland 1995, BI; Dembowska 1965; 1991, BI; Day 1977, BI; East 1998, BI; Jarecka 1979; 1980, BI; Linę 1998, BI; Ratajewski 1994, BI; Rayward 1997, BI; Rieusset-Lemarie 1997, BI; Shapiro 1995, BI; Zgutowicz 1977, BI]. Rozprawa niniejsza nie jest pracą o nachyleniu historycznym, przedmiotem zainteresowania są zatem jedynie momenty epistemologiczno-metodologiczne, tzn. „wewnętrzna” historia informacji naukowej, dzieje wiedzy dyscypliny, a dokładniej— pewne charakterystyczne przemiany jej problematyki i metodologii (zmiany „paradygmatu” ).

Nauka o informacji jest stosunkowo młodą dziedziną wiedzy. Sądzi się, iż jako nowoczesna dyscyplina powstała w latach 50. XX wieku, chociaż autorzy wypowiadający się na ten temat podawali różne konkretne daty, zwłaszcza iż część /, nich powołała się na pierwsze użycie terminu information science, drudzy— na zaakceptowanie tego terminu przez przedstawicieli adekwatnych grup zawodowych, jeszcze inni zaś— na pierwsze poważne badania. David Ellis sądził, iż cc- ¹

1

Wyrażenie „paradygmat” opatrzono cudzysłowem w związku z licznymi problemami odnoszącymi się do rozumienia tego terminu (zob. podrozdział 3.5).