CCF20131021015

206

ROZDZIAŁ 11 System polityczny Wielkiej Brytanii

bądź po drugie - z wnioskiem premiera do monarchy o skrócenie kadencji Izby Gmin i zarządzenie nowych wyborów. W praktyce do takiej sytuacji dochodzi, gdy rząd jest mniejszościowy. W XX w. zdarzyło się to dwukrotnie w 1924 r. i 1979 r. Zwykle jednak gabinet tworzy partia większości.

Faktyczne oddziaływanie idei podziału władzy przybiera w systemie politycznym Zjednoczonego Królestwa postać polityczną, a nie prawno-konstytucyjną, i zachodzi między partią większości w Izbie Gmin a Opozycją JKM. To partia opozycyjna w parlamencie, a nie parlament kontroluje egzekutywę. Parlament jako zdominowany przez większość partii rządzącej nie jest zainteresowany w osłabieniu rządu formułowanego przez tę właśnie partię. Zatem praktyczna wartość konwenansu brytyjskiego ustalającego zasadę odpowiedzialności egzekutywy przed parlamentem ulega w warunkach istniejącego układu partii „zawieszeniu”.

W warunkach niepisanej konstytucji brytyjskiej wykształciła się jednak swoista procedura „zastępcza” egzekwowania odpowiedzialności politycznej. Jest to procedura wymuszania na rządzie ustępstw, a czasem nawet rezygnacji ze stanowisk rządowych, spowodowana żądaniem swej macierzystej frakcji.

Z kolei indywidualna odpowiedzialność ministrów, o charakterze politycznym, realizuje się raczej przed gabinetem i premierem, którzy mogą doprowadzić do podania się ich do dymisji.

11.6. System partyjny

W Wielkiej Brytanii ukształtował się system dwupartyjny. Praktycznie walka o władzę toczy się między dwiema dużymi partiami: Partią Pracy (The Labuor Party) i Partią Konserwatywną (The Conservative Party). Tylko te dwie partie na zmianę formują rząd. Pozostałe partie uczestniczące w wyborach nie mają realnych szans na zwycięstwo i udział w rządzie.

Ważnym czynnikiem sprzyjającym formowaniu się, a następnie funkcjonowaniu systemu dwupartyjnego są przesłanki ustrojowe. Chodzi w tym przypadku przede wszystkim o rolę systemu wyborczego, zwłaszcza zaś - sprzęgnięcie zasady większości względnej w prawie wyborczym (system większościowy) z instytucją jednomandatowego okręgu wyborczego. Ta konstrukcja systemu wyborczego, minimalizując praktyczna rolę tzw. partii trzecich, bez wątpienia oddziałuje na rzecz dwupartyjności.

Najbardziej wpływową partią w latach 80. i na początku lat 90. XX w. była Partia Konserwatywna. W jej programach akcentuje się: ciągłość tradycji narodowej, wolność jednostki, rolę rodziny, równość wobec prawa, nienaruszalność własności prywatnej i gospodarkę wolnorynkową.

W 1997 r. Partia Pracy wygrała wybory do Izby Gmin i do dnia dzisiejszego sprawuje rządy w Wielkiej Brytanii. Od początków jej istnienia znane były podziały wewnętrzne na lewicę i prawicę, ścierały się koncepcje socjalistyczne, reformistyczne i marksistowskie. W latach 90. XX w. partia postulowała nacjonalizację najważniejszych gałęzi przemysłu, wprowadzenie społecznej kontroli nad przedsiębiorstwami, wykorzystanie systemu podatkowego i systemu ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania bardziej sprawiedliwego podziału dochodu narodowego.