chalmers0036

38

Problem indukcji

Wydawałoby się zatem, że zagorzały naiwny indukcjonista popadł w kłopoty. Skrajny wymóg, aby całą wiedzę wyprowadzać z doświadczenia przy użyciu indukcji wyklucza podstawową dla indukcjonistycznego stanowiska zasadę indukcji.

Obok błędnego koła zawartego w próbach uzasadnienia zasady indukcji, zasada ta w przytoczonym sformułowaniu posiada także inne wady. Ich źródło leży w niejasności i kwestionowalności wymogu, aby „duża ilość” obserwacji była dokonywana w „różnorodnych warunkach”.

Ile obserwacji stanowi ich „dużą ilość”? Czy kawałek żelaza wystarczy ogrzewać dziesięć razy, sto, czy więcej, zanim będzie można wywnioskować, że zawsze ulega on rozszerzeniu pod wpływem temperatury? Bez względu na to, jaką damy odpowiedź na takie pytanie, można podać przykłady stawiające pod znakiem zapytania konieczność dokonywania wielkiej liczby obserwacji. Aby to zilustrować, wystarczy zwrócić uwagę na silny sprzeciw publiczny przeciwko wojnie atomowej, który podniósł się po rzuceniu pierwszej bomby atomowej na Hiroszimę pod koniec II wojny światowej. Protest ten brał się z przekonania, że bomby atomowe wywołać mogą ogromne zniszczenia, cierpienia i śmierć wielu ludzi, choć przekonanie to oparte było na jednym tylko dramatycznym wydarzeniu. Indukcjonista musiałby być bardzo uparty, aby twierdzić, że wniosek o tym, iż ogień parzy można wyciągnąć dopiero po wielokrotnym wkładaniu ręki do ognia. W takich sytuacjach wymóg wielkiej ilości obserwacji wydaje się niewłaściwy. W innych sytuacjach wymóg ten jest bardziej na miejscu; na przykład byłoby rzeczą słuszną powstrzymywać się z przypisywaniem cudownych mocy jasnowidzowi na podstawie jednego poprawnego przewidywania. Nie byłoby również rzeczą uzasadnioną wnosić o istnieniu jakiegoś związku przyczynowego między paleniem tytoniu a rakiem płuc na tej podstawie, że pewien palacz cierpiał na tę chorobę. Z przykładów tych widać, że jeżeli zasada indukcji ma nas prowadzić do uprawnionych wniosków naukowych, to zwrot „duża liczba” należy sprecyzować.

Stanowisko naiwnego indukcjonisty jest również zagrożone, gdy poddamy analizie wymóg, aby obserwacji dokonywać w różnorod-