Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (24)

odporność na mrozy zimowe i ma niskie wymagania dotyczące ciepła w ciągu lata.

Świerk w naszym klimacie źle znosi jednak, na powierzchni odsłoniętej, późne przymrozki wiosenne. Stwierdzono, że przy stopniowym spadku temperatur w zimie (hartowanie się) lepiej toleruje niższe temperatury niż przy spadkach gwałtownych (Obmiński 1977). Wskazują na to poniższe dane:

Miesiące	Temperatury krytyczne (w °C)
	przy stopniowym ochładzaniu się powietrza	przy gwałtownym spadku temperatury
grudzicń-marzcc	-26 do -35	-19 do -25,5
kwiecień	-22 do -24	-11 do -18,5
maj-czcrwicc	-5 do -7	-5 do -7,5

Warunki termiczne wywierają, podobnie jak i usłonecznicnie, zdecydowany wpływ na szerokość słojów rocznych. We wspomnianych wyżej badaniach den-droklimatologicznych wykazano wysoką zgodność krzywej przyrostów ze średnią maksymalną i średnią dobową temperaturą powietrza z czerwca, lipca i sierpnia.

Wilgotność

Świerk wymaga w ciągu całego życia odpowiedniej wilgotności zarówno powietrza, jak i gleby. Wzrasta on także na obszarach o niższych opadach (np. w Puszczy Białowieskiej, przy opadach rocznych wynoszących 585 mm, na glebie glejowej osiąga 50 ni wysokości), wybiera jednak wtedy lokalne obniżenia terenu, miejsca przy ciekach wodnych, ekspozycje północne, a więc te warunki, które zapewniają mu potrzebną wilgotność.

Przytoczony przykład wskazuje, co potwierdzają niektórzy ekolodzy, że świerk jest mniej wrażliwy na susze atmosferyczne niż na susze glebowe (Obmiński 1977).

Świerki są wrażliwe na letnie susze (powstają na pniach pęknięcia spowodowane suszą i usychają wierzchołki drzew). Pod względem omawianej cechy jest bardziej wymagający niż sosna (Materiały ETII).

Biorąc pod uwagę duży obszar występowania świerka należy przypuszczać, że w obrębie gatunku mogą istnieć proweniencje względnie odporne na susze. Cieślar, Rohmeder i inni (Obmiński 1977) wysuwali hipotezę, według której świerki pochodzące z obszarów stosunkowo ubogich w opady mają być bardziej odporne na susze. Cieślar stwierdził także, że świerk pochodzenia nizinnego lepiej znosi okresy suszy niż świerk z gór lub z północnego obszaru występowania, chociaż stosunkowo wysoką odporność na susze wykazują pochodzenia szwedzkie (np. Unnaryd) (Schmidt-Vogt 1977).

Opady wywierają również znaczny wpływ na przyrost grubości. W warunkach regla górnego (Tatry) stwierdzono ujemną zależność przyrostów szerokości słojów od opadów w miesiącach V-VII (Feliksik 1977).

Gleba

Wymagania glebowe świerka są umiarkowane pod warunkiem, że wilgotność gleby jest dostatecznie wysoka. Optymalne warunki rozwoju osiąga na glebach świeżych, powstałych z glin spiaszczonych, głębokich, średnio zasobnych, niezbyt kwaśnych z przeciętnie głębokim poziomem ruchomej wody gruntowej (ryc. 6 i 7). Na zwięzłym, źle przewietrzonym podłożu ukorzenia się szczególnie płytko, zachodzi tu więc niebezpieczeństwo wywalania drzew przez wiatr lub okiść (Materiały ETH). Na bogatych siedliskach nie wykorzystuje zasobności gleby, ulega przy tym presji konkurencyjnej ze strony gatunków, które znajdują w tych warunkach optimum rozwoju. Zapotrzebowanie świerka na składniki mineralne jest stosunkowo skromne, średnio zasobne gleby zaspokajają je na ogół w pełni.

Ryc. 6. Wymagania jodły, świerka i buka w stosunku do składu mechanicznego gleby i zawartości w niej związków mineralnych w północno-zachodnich Karpatach (według K. Zarzyckiego, cyt. za: Jaworski, Zarzycki 1983)