Depresja u dzieci i mlodzieży 9 (39)

wienie się zachowań depresyjnych w dzieciństwie. Pnypo. mnijmy, że szkoła jest naturalną scenerią, w której dziecko dokonuje autoafirmacji poprzez naukę, miejscem* integruje się z ludźmi podobnymi sobie, i wspólnotą,w|& rej się zakorzenia i stara się o akceptację ze strony na. uczycleli I kolegów. A szkolna porażka blokuje wiele z tych funkcji i wywołuje ponadto konsekwencje niekorzystne da jego zdrowia.

> Ulica w ten sam sposób dostarcza wielkiej różnorodności bodźców psychospołecznych bardzo trudnych do zidentyfikowania i opanowania przez dziecko lub nastolatka. Jest obrazem, w którym istnieje mnóstwo mechanizmów naśladowania, odrzucenia, w którym występujązaburzenia iznie-kształcenia normalnej dynamiki osobowości oraz w którym dziecko może być w szczególny sposób wystawione na zw-pienie. Konsekwencją takich czynników środowiskowych może być pojawienie się niedostosowanych zachowań* marginalizacja, zaburzenia psychopatologiczne, a nawet jakieś zachowania depresyjne.

W pismach Kovacsa depresyjna podatność na zranienie w dzieciństwie wydaje się zależeć od pewnych ukrytych struktur poznawczych, które uaktywniają się w obliczu określonych bodźców zewnętrznych i wewnętrznych, które mogą pochodzić ze środowiska (przede wszystkim z ulicy), w którym podmiot przebywa. Rzeczywiście, bycie bardziej lub mniej narażonym na zranienie przez depresję dziecięcą jest skutkiem całej sieci zmiennych typu socjokulturowego. Z tego po-

wodu trudno jest konkretnie wskazać lub zdefiniować zasadniczy czynnik wywołujący dziecięce zachowanie depresyjne. Należałoby raczej mówić o współwystę-pujących czynnikach w etiologii depresji, jak mówi badacz Lewinsohn.

■ 4.3. Inne czynniki wywołujące depresję

Klasyfikacja sporządzona przez Rodrigueza Sacristana (1995) obejmuje zespół zjawisk czy sytuacji, które choć nie mogą być nazwane precyzyjnie „czynnikami przyczynowymi” problemów patologicznych, to jednak należy brać je pod uwagę, ponieważ w pośredni sposób również istnieją jako elementy współprzyczynowości depresji. W takim przypadku moglibyśmy je nazwać czynnikami ryzyka, ponieważ występują w przejawach depresyjnych, które badamy. Podstawowymi czynnikami są: temperament, wiek, płeć i kilka innych.

□ 4.3.1. Wiek

Stosownie do wieku i etapu rozwoju osoby małoletniej podobne negatywne wydarzenia mogą mieć inne skutki dla różnych osób —- podczas, gdy jedne nie wytrzymują zewnętrznych uderzeń (są bardziej podatne na zranienie) i zapadają na zdrowiu, inne się opierają, nie wpadają w przygnębienie. Wobec przytłaczających wydarzeń, takich jak separacja rodziców, oddalenie od matki ze