Drzewo życia6

podtrzymywali rękoma strefę znajdującą się ponad nimi. Całość stwarza wrażenie, że twórcy posągu istotnie chcieli ukazać jakieś bóstwa przebywające w podziemiach i utrzymujące ziemię. Dlaczego jednak tych słowiańskich Atlasów jest tylko trzech?

Pytanie to retoryczne. Odpowiedź nie może być udzielona ze względu na bardzo małą znajomość re-ligii dawnych Słowian, a szukanie wyjaśnienia w wierzeniach ludowych jest dość ryzykowne, tym bardziej iż w tej materii są one niezwykle zróżnicowane. Zapoznajmy się jednak z niektórymi przynajmniej poglądami kosmologicznymi.

O tym, że ziemia spoczywa na wodach praoceanu, „na wodzie, jakby na półmisku rozpostarta siłą wszech-dobrego Boga”, wiemy już z mitu kosmogonicznego. Wiele wierzeń mówi jednak o czymś, czego nie znajdziemy w żadnej jego wersji: ziemia musi być utrzymywana na powierzchni wody. Na tym kończy się ich jednomyślność. Kwestia — kto spełnia funkcję „tragarza”? — rozstrzygana była rozmaicie. Tylko na terenie Bułgarii zanotowano, że ma to być wół, byk, bawół, smok, bóg, potężne ryby oraz słup (!). Podobnie rzecz ma się w Polsce.

Rosyjski badacz mitologii ludowej Aleksander Afanasjew, autor trzytomowego dzieła Poetyckie poglądy Słowian na przyrodą, wydanego w połowie XIX wieku, tak charakteryzował wierzenia chłopów ze wschodniej Słowiańszczyzny:

Między ludem naszym istnieje podanie, że świat stoi na grzbiecie kolosalnego wala (wieloryba — przyp. JRT) i kiedy stwór ten zduszony ciężarem ziemskiego kręgu poruszy ogonem to jest trzęsienie ziemi. Inni twierdzą, że z dawna podporą ziemi są cztery wale, że jeden z nich umarł i śmierć jego byja przyczyną wszechświatowego potopu i innych wstrząsów we wszechświecie. Kiedy umrą i trzy pozostałe,

69