Drzewo życia9

w każdej chacie chłopskiej, ale i w dworze, „uważając się poniekąd za członka rodziny”.

Nieraz uważano, że w każdym gospodarstwie mieszka kilka demonów opiekuńczych. Weźmy jako przykład chowańca, wyobrażanego w postaci chłopczyka mieszkającego w mysiej norze, który „je za parobka, ale robi za dziesięciu, a dobrą radą gospodarzowi we wszystkim pomaga”. Wierzono, że są osobni chowańcy sprawujący pieczę nad gospodarką rolną, inni znów nad młynami wodnymi czy parowymi. Białorusini mieli na przykład chatnika, łaźnika, chlewnika oraz latającego Żmija znoszącego pieniądze. Na terenie Słowiańszczyzny dość powszechnie przedstawiano demony domowe jako ogniste, latające istoty, choć nie zawsze nazywano je akurat Żmijami. Tak miał wyglądać między innymi kurpio-wsko-mazurski kłobuk. Żmijowi poświęciliśmy dużo uwagi w pierwszym rozdziale, trudno jednak z całą pewnością stwierdzić, jaki związek zachodzi między tamtą istotą, o wyraźnych cechach bóstwa lub co najmniej mitycznego półboga, a omawianymi tu demonami. Być może Żmij mityczny włączony został w ich grono tylko dzięki podobieństwu pełnionych funkcji? Faktem jest, że demony domowe mają bliskie związki z ogniem, nie tylko przez swą postać, ale nawet przebywanie pod piecem czy w kominie. Ich ognistość, podobnie jak ognistość Żmija, ma decydujące znaczenie dla opieki nad urodzajami i dobrobytem. Zresztą sam ogień był nader często nazywany przez ludność wiejską „bogatym” albo „bogaczem”.

Oprócz umiejętności latania, charakteryzującej wszystkie byty nadprzyrodzone, demonom domowym przypisywano możliwość występowania w postaci węży. Stworzenia te odgrywały w wierzeniach Słowian dużą rolę, a rodzaj kultu, jakim je otaczano, zachował się do niedawna w Polsce, na Litwie, Białorusi i u Słowian

132