DSC00205 (10)

morooy jajniKOW

Choroby jajnikój

^Piotr Skąl

'fli

^maS«

"^rz%

1. Fizjologia

Jajnik jest parzystym narządem leżącym wewnątrzotrzewnowe, o objętości 6-8 ml, zbudowanym z kory i rdzenia. Kora zawiera pęcherzyki, stanowiące środowisko komórek jajowych, oraz zrąb. Rdzeń jest utworzony z luźnej tkanki łącznej, zawierającej naczynia, nerwy oraz komórki wnękowe. Komórki struktur pęcherzykowych - ziarniste i tekalne - a także w mniejszym stopniu komórki wnękowe i zrębowe wydzielają estrogeny, andro-geny i progesteron. Jajniki pełnią funkcję rozrodczą i są gruczołami wydzielania wewnętrznego.

Cykl życiowy jajników charakteryzuje się stałym zanikaniem komórek płciowych i somatycznych. W 4. miesiącu życia płodowego jajniki zostają wyposażone w pęcherzyki pierwotne, których większość pozostaje w stanie oczekiwania na sygnał inicjujący zanik lub pobudzający do wzrastania. Ostatecznie większość (99%) ulega zanikowi, a tylko ~1% osiąga stadium jajeczkowa-nia. W okresie rozrodczym zmiany w jajniku mają charakter cykliczny.

Cykl miesiączkowy, zwany również płciowym lub miesięcznym, polega na kompleksowych, powtarzających się w określonych odstępach czasu zmianach hormonalnych i morfologicznych w jajniku i macicy. Zmiany w jajniku, nazwane cyklem jajnikowym, polegają na wzrastaniu wyselekcjonowanego pęcherzyka, który staje się dominujący i osiąga średnicę 18-20 mm w 1. fazie cyklu (pomiesiączkowej, folikularnej, pęcherzykowej). Następnie dochodzi do pęknięcia pęcherzyka (owulacji, jajeczko-wania) i rozpoczęcia 2. fazy (przedmiesiączkowej, luteal-nej), w której powstaje ciałko żółte, ulegające degradacji, jeżeli nie nastąpi zapłodnienie.

W macicy w 1. fazie (wzrostowej), kontrolowanej głównie przez estrogeny, zachodzi stopniowy wzrost błony śluzowej (endometrium), który dotyczy również zrębu i naczyń krwionośnych, a w 2. fazie (wydzielniczej), kontrolowanej głównie przez progesteron, gruczoły błony śluzowej wydzielają śluz i substancje niezbędne do zagnieżdżenia się zarodka. Jeżeli nie nastąpi zapłodnienie, warstwa czynnościowa błony śluzowej ulega złuszczeniu i dochodzi do krwawienia miesiączkowego. W okresie rozrodczym, który trwa u kobiety od pokwitania (przeciętnie ~13. rż.) do menopauzy (przeciętnie ~50. rż.), za prawidłowe miesiączkowanie (eumenorr/J się występowanie co 24-32 dni krwawień trwających 3-5 dni, których obfitość ni-20-40 ml.

Cykl jajnikowy i maciczny pozostaje podko^J hormonów wydzielanych przez układ podwz^órze-p sadka-jajniki: gonadoliberyny (GnRH), gonadotrj (lutropiny [LH] i folitropiny [FSH]) oraz estrogenówj!9 gesteronu. Wzajemne relacje pomiędzy jajnikami a yjl dem podwzgórzowo-przysadkowym regulują mechanjj ujemnego i dodatniego sprzężenia zwrotnego. PowtaJj jące się w określony sposób cykliczne zmiany stężeń J dotropin i steroidów jajnikowych (ryc. IV.F.]-1) są jm chronizowane ze zmiana mi morfologiczny mi v jajnjul jajowodach, macicy i pochwie. Zasadnicze dla czvmJ całego układu jest pulsacyjne wydzielanie GnRRmJ podwzgórze i wtórnie gonadotropin prz< zysadtó U kobiety podstawowa czynność neurohormonalnajl autonomicznie kontrolowana przez ośrodi .dwzgó^j i jedynie w niewielkim stopniu podlega zmir.n-inrytnjl nym zależnym od pory roku, dnia, snu i c/.. nia,śwjj. tła i ciemności oraz bodźców epizodyczny • ikichjaij stres, ssanie brodawki sutkowej czy stosu ck płciowy,|

Fizjologia menopauzy - rozdz. IY.F.6.

2. Badania diagnostyczne

2.1. Objawy podmiotowe i przedmiotowi

Do podstawowych objawów nieprawidłowej czynnością ników należą zaburzenia miesiączkowania;

1)    brak miesiączki (amenorrhwd)

2)    nieprawidłowa częstotliwość miesiączek

a)    rzadkie miesiączkowanie (Ótigomenorrhoed)-iĄ dziej niż co 32 dni

b)    częste miesiączkowanie (polymenorrhoea) - części niż co 21 dni

3)    nieprawidłowa objętość traconej krwi

a)    obfite miesiączkowanie (hypermenorrhoea) - >40w

b)    skąpe miesiączkowanie (hypomenorrhoea)

1192