DSC00224 (19)

Kwasy, tłuszczowe monoenowe mają jedno wiązanie podwójne, najczęściej usytuowane w pozycji n = 9 lub A9. Znakiem A oznacziTsię wiązanie podwójne, natomiast oznaczenie n = 9 wskazuje na usytuowanie wiązania podwójnego przy 9 atomie węgla poczyniając od grupy metylowej. Występowanie wiązań nienasyconych w cząsteczkach kwasów jest przyczyną izomerii geometrycznej kwasów tłuszczowych, tak zwanej izomerii cis-trans. Na przykład kwas nienasycony z jednym nienasyconym wiązaniem podwójnym n = 9 posiada 2 izomery: (fis.

. nazywany , kwasem olejowym _t (oleinowym), oraz _t trans . - kwas elaidynowy., Im większa liczba wiązań podwójnych w cząsteczce, tym większa liczba izomerów.

Z ważniejszych kwasów tłuszczowych monoenowych wymienić należy: oleinowy, elaidyriowy, wakcenowy, erukowy i brasydynowy.

CH—(CHJ₇CH,    CH₃(CH₇)₇CH

II    1

CH—(CH^COOH    HC(CH₂)₇COOH

kwas olejowy    kwas elaidynowy '

1    Tabela 14

Ważniejsze kwasy monoenowe

Nazwa kwasu	Liczba atomów węgla			Występowanie
Oieomirystynowy	14:1		9c	tłuszcze zwierzęce pochodzenia morskiego
Oleopałmitynowy	16	1	9c	tłuszcze zwierzęce ssaków
_Oleinowy	18	1	9c	tłuszcze roślinne
Elaidynowy	18	1	9t	tłuszcze roślinne
Petroselinowy	18	1	6c	tłuszcze roślinne
Waluenowy	18	1	nt	masło, tłuszcze zwierzęce
Izoolejowy	18	1	10c	tłuszcze roślinne
Erukowy	22		13c	oleje rzepakowy i gorczyczny
Brasydynowy	22		13t	tłuszcz z nasion roślin krzyżowych, trany
Nerwonowy •	24:1		15c	oleje rybne, tkanka mózgowa

Polienowe kwasy tłuszczowe występujące w przyrodzie różnią się pod względem liczby wiązań podwójnych w cząsteczce. Ponadto wiązania te mogą być sprzężone lub izolowane. Kwasy o izolowanym układzie wiązań podwójnych nazywają się izolenowymi - w odróż-

nieniu od koniuenowych, zawierających wiązania podwójne w układzie sprzężonym, czyli inaczej skoniugowanym. Te ostatnie kwasy rzadziej występują w tłuszczach naturalnych.

W zależności od liczby wiązań podwójnych w cząsteczce dzielimy kwasy tłuszczowe na di-, tri-, tetra-> penta- i heksaenowe.

Tabela 15

Nienasycone kwasy tłuszczowe polienowe

Nazwa kwasu	Liczba atomów węgla	Występowanie
Linolowy-	18:2 (9c, 12c)	oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce i zwierząt morskich
Linoelaidynowy	18:2 (9t, 12t)	podczas procesów termicznych
Koniuenolinolowy	18:2 (9c, 11c)	kiełki zbóż
Hiragonowy	16:3 (6c, 10c, 14c)	oleje rybne
Linolenowy	18:3 (9c, 12c, 15c)	oleje roślinne (lniany, konopny, sojowy)
Dihomo-^y-linolelenowy	20:3 (8c, 11c, 14c)	oleje rybne oraz w procesie przemian
Arachidonowy	20:4 (5c, 8c, 11c, 14c)	olej arachidowy, oleje rybne
Klupanodonowy	22:5 (4,812,15,19)	oleje rybne

Zaprezentowany podział nienasyconych kwasów tłuszczowych, uwzględniający położenie wiązań nienasyconych w stosunku do grupy karboksylowej, nie jest jedynym podziałem kwasów tłuszczowych. Do celów fizjologii żywienia i' przemian biochemicznych w organizmie kwasy te można podzielić przyjmując za kryterium położenie wiązań podwójnych w stosunku do grupy -CH₃. Zastosowanie powyższego kryterium pozwala podzielić kwasy tłuszczowe na rodziny n-9,' n-6 i n-3. Cyfry 9, 6 i 3 określają położenie pierwszego podwójnego wiązania poczynając od grupy -CH₃.

Polienowe kwasy tłuszczowe okazały się niezwykle ważne dla. prawidłowego funkcjonowania organizmu, a ponieważ synteza niektórych z nich w ustroju człowieka okazała się niemożliwa, kwasy ie nazwano niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi (NNKT).