DSC00296 (16)

790

Jerzy Stachura • PATOLOGIA CHORÓB PRZEWODU POKARMOWEGO

Helicobacter pylori jest odpowiedzialny prawdopodobnie za większość zapaleń przewlekłych aktywnych, a z czasem za raka błony śluzowej żołądka. Patogenność poszczególnych szczepów Helicobacter pylori (duży odsetek zainfekowanej zdrowej populacji), jak i patogeneza samego zapalenia błony śluzowej oraz związek z rakiem są nadal dalekie od ostatecznego wyjaśnienia. Gastrobiopsja pozostaje jedną z dokładniejszych metod stwierdzenia infekcji Helicobacter pylori (używamy tu określenia „bakterie spiralne”, dopóki immunohistochemicznie nie potwierdzimy typu bakterii).

W ocenie zapalenia na podstawie gastrobio-psji musimy zawsze uwzględnić:

♦    typ stwierdzonej błony śluzowej (wpustowy, trzonu, antralny, przejściowy, nieokreślony);

♦    intensywność zapalenia w przypadku zapaleń przewlekłych (mierzoną gęstością nacieku z komórek jednojądrzastych);

♦    aktywność procesu zapalnego (mierzoną gęstością nacieku z granulocytów obojętno-chłonnych i stopniem ich wnikania na teren gruczołów — to aktywny proces zapalny, związany jest najczęściej z infekcją Helicobacter pylori);

♦    obecność zmian zanikowych i metaplazji jelitowej;

♦    obecność i ilość bakterii spiralnych.

Zapalenia żołądka dzieli się tradycyjnie na

ostre i przewlekłe.

Zapalenia ostre

I Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka (ga-stritis acu-ta hemorrhagica, gastritis acuta erosiua, gastritis ulceratioa, stress gastritis) jest dość częstym powikłaniem. Patogeneza ostrego zapalenia żołądka nie jest do końca poznana.

Stresowe wrzody związane są np. z nadmiernymi wydzielaniem kwasu solnego i obniżeniem efektywności bariery ochronnej błony śluzowej. Występuje ból i krwawe wymioty w 3—7 dni po sytuacji stresowej (np. duży zabieg chirurgiczny). Krwawienie może być nieznaczne, ale mogą to być też bardzo obfite krwawienia z niezliczonych drobnych nadżerek krwotocznych. Wrzód ostry krwawiący związany z uszkodzeniem centralnego systemu nerwowego (głównie pnia mózgu) nazywany jest wrzodem Cushinga. Owrzodzenia żołądka u oparzonych nazywa się wrzodami Curlinga.

We wszystkich ostrych nadżerkach i wrzodach istotne jest zniszczenie bariery śluzówkowej, która jest pojęciem czynnościowym, a nie ściśle anatomicznym. Szybkość gojenia uszkodzeń

Tabela 18.2. Częste przyczyny ostrego zapa|_e ■ błony śluzowej żołądka

NSAID, szczególnie aspiryna nadużycie alkoholu palenie papierosów chemioterapeutyki uremia

infekcje (Salmonellosis) stres (oparzenia, uraz, chirurgia) wstrzgs, niedokrwienie silne kwasy i ługi (próby samobójcze) napromienianie, zamrożenie mechaniczne uszkodzenie (np. endoskopem)

w znacznej mierze zależy od głębokości uszkodzę, nia. Najbardziej istotne jest zachowanie strefy _r« generacyjnej (w żołądku jest to szyjka gruczołów a nie dno gruczołów, jak w jelicie). Powierzchow! ne uszkodzenia goją się w kilka godzin (np. ranka po gastrobiopsji). Dzieje się tak dzięki niezwykle sprawnej migracji komórek szyjki gruczołów pokrywających ubytek. Napełzanie komórek (połączone z dokończeniem ich różnicowania) jest bardzo sprawne przy zachowanej błonie podstaw-nej. Uszkodzenie błony podstawnej spowalnia proces napełzania (ang. rapid. repair), niektóre leki, np. omeprazol, przyspieszają proces migracji. Uszkodzenie strefy regeneracyjnej (wrzody) wymaga już dłuższego gojenia (5—7 dni w warunkach optymalnych). Zmiany morfologiczne w ostrym owrzodzeniu błony śluzowej zależą od rozległości zmiany i fazy gojenia. Pokazuje to poniższa tabela:

Tabela 18.3. Gastritis acuta erosiva — morfologia

Ostra faza

Poszerzenie naczyń krwionośnych i ogniskowe ich uszkodzenie

Krwotok (żołądek, jelita, krwawe wymioty) Powierzchowna martwica błony śluzowej Naciek leukocytarny w okolicy dołeczków i szyjki gruczołów

Nadżerki lub wrzody Złogi włóknika

Faza gojenia

Regeneracja nabłonka, powiększenie jąder komórek regenerujących

Wydłużenie dołeczków błony śluzowej Liczne figury podziałowe Zmniejszenie ilości śluzu

Zwiększona ekspresja receptorów czynników wzrostu

Ostre uszkodzenie alkoholowe

Etanol w stężeniu poniżej 2% właściwie nie tylko nie uszkadza komórek błony śluzowej in uitro, ale nawet w pewnych granicach polepsza