DSC00335 (11)

Ksenon

Właściwości fizykochemiczne. Ksenon jest gazem bezbarwnym, bez zapach i smaku. W temperaturze pokojowej i przy normalnym ciśnieniu atmosferyczny¹¹ jest 4 razy gęstszy od powietrza. Nic jest palny i nie jest wybuchowy. Łatwo dyfn duje do gumy i silikonu. Ksenon nie jest szkodliwy dla środowiska. Jest wytwar^*' ny z płynnego powietrza.    •.c<sjjr

Mechanizm anestetyczncgo działania ksenonu nie jest jasny, lecz wiadomo > ogranicza pobudliwość neuronów w rogach tylnych rdzenia, hamując pompę Ca^h błon komórkowych. Minimalne stężenie anestetyczne (MAC) ksenonu wyn_Q_. 71 Cr. Ma on najmniejszy wśród współcześnie używanych anestetyków wziewny_Ch współczynnik rozdziału krew/gaz - 0,115, a także mały współczynnik rozdział olej.Avoda - 20.    ^U

Ksenon został po raz pierwszy zastosowany do znieczulenia przez Cullena w 1951 roku, lecz mimo upływu czasu nie jest szeroko stosowany z powodu bardzo wysokiej ceny. Koszty znieczulenia można zredukować, stosując go w zamkniętym układzie okrężnym.

Wziewna indukcja ksenonem jest szybka, jakkolwiek oddychanie gęstym gazem może wywoływać u chorych dyskomfort. Podczas indukcji znieczulenia mieszanina zawierającą 70% ksenonu i 30% tlenu można wyróżnić cztery fazy:

•    faza uogólnionych parestezji z towarzyszącą hipoalgezją,

•    faza euforii z nasiloną aktywnością psychoruchową,

•    faza analgezji, której towarzyszy częściowa amnezja (po upływie 3—4 min),

•    faza znieczulenia chirurgicznego z pewnego stopnia relaksacją mięśni.

Ksenon wyw ołuje analgezję, której nie można odwrócić za pomocą naloksonu, a której intensywność jest porównywalna z wywoływaną przez podtlenek azotu.

Wpływ na układ oddechowy. Ksenon wywołuje depresję oddechową, którą charakteryzuje stopniowe spowalnianie częstości oddychania z równoczesnym kompensacyjnym zwiększeniem objętości oddechowej. Znaczna gęstość i lepkość ksenonu (większa niż tlenu, powietrza i N2O) teoretycznie powinna utrudniać jego przepływ w drogach oddechowych. W warunkach klinicznych wykazano jednak, że opór dróg oddechowych dla ksenonu jest nawet nieco mniejszy niż dla N₂0 i w związku z tym można go bezpiecznie stosować u osób ze schorzeniami układu oddechowego.

Z teoretycznego punktu widzenia, po zakończeniu anestezji ksenonem może dochodzić do hipoksji dyfuzyjnej. Praktycznie jest to jednak mało prawdopodobne, gdyż współczynnik rozdziału krew/gaz dla ksenonu jest zaledwie 10 razy większy niż dla azotu (0,115 vs 0,014), natomiast zjawisko hipoksji dyfuzyjnej jest najczęściej opisywane, gdy stosowany jest podtlenek azotu, którego współczynnik rozdziału krew/gaz wynosi 0,47, a więc jest 40 razy większy niż azotu.

Wpływ na układ krążenia. Ksenon nie wpływa na czynność kanałów jonowych (wapniowych, sodowych i potasowych) w mięśniu sercowym, dzięki czemu nie zaburza kurczliwości serca, nie zmienia ciśnienia tętniczego i oporu naczyń obwodowych. Nie uczula mięśnia sercowego na adrenalinę. Ksenon podawany wraz z izo-fluranem łagodzi jego depresyjny wpływ na mięsień sercowy. W badaniach na zwierzętach wykazano, że anestezja ksenonem umożliwia zachowanie większego

. i krwi w mózgu, wątrobie, nerkach oraz układzie pokarmowym niż ane-^cP^cszaniną 1% halotanu z N₂0 lub tiopentalem z fentanylem.

£!_v„a ośrodkowy układ nerwowy. Ksenon nie zmienia przepływu krwi w na-

\Vp'J _nlt-_)Zgu i nie wpływa na ich autoregulację. Ksenon podawany do oddycha-badań radioizotopowych, mających na celu ocenę mózgowego przepływu nia P⁴ pj^ypadkach urazów głowy, wywołuje podwyższenie ciśnienia śródczaszko-^xV ^_a7 nieznacznie ogranicza perfuzję mózgu. Nie można wykluczyć, że obser-\w’S° _{ne w}ówczas zwiększenie przepływu krwi w naczyniach mózgu jest następ-i ich rozszerzenia w wyniku hiperkapni wywołanej sedatywnym wpływem stxvem

^inne. Analgezja wywołana przez ksenon łagodzi stres chirurgiczny. Nie wykazałby ksenon wywoływał krótko- lub długoterminowy supresyjny wpływ na wy-j°’elanie przez nadnercza kortizolu. Dotychczas brak w piśmiennictwie danych i tyczących wpływu ksenonu na czynność nerek.

Toksyczność. Ksenon hamuje podział komórek. Blokuje mitozę na etapie me-tafazy-anafazy, prawdopodobnie w wyniku hamowania kompleksu enzymów Ca \1K II. Proces jest odwracalny, gdyż po zaprzestaniu oddychania ksenonem i podaniu wapnia przywrócona zostaje zdolność komórek do podziału. Ksenon nasila _aoregację płytek krwi, lecz zjawisko to występuje w specjalnych warunkach, gdy cfśnienie podawanych gazów przekracza 2 atmosfery (ma znaczenie dla nurków). Wydaje się, że ksenon nie wyzwala złośliwej hipertermii.

Metabolizm i eliminacja. Ksenon jest eliminowany przez płuca i jest mało prawdopodobne, aby brał udział w jakichkolwiek przemianach biochemicznych.

Stosowanie ksenonu. Być może w przyszłości uda się zmniejszyć koszty ksenonu, gdy w Afryce Południowej powstaną zakłady, które będą na dużą skalę produkowały ten gaz. Obecnie ze względów ekonomicznych ksenon stosowany jest prawie wyłącznie w zamkniętych układach okrężnych i powstały już pierwsze, nowoczesne układy kontrolowane komputerowo, przystosowane do tych celów.

Pomiar stężenia ksenonu nie jest łatwy, gdyż jest on diamagnetykiem, a także nie pochłania promieniowania podczerwonego. Mała reaktywność wyklucza stosowanie do pomiaru ogniw spalania (fuel celi), a wykorzystanie do tego celu spektrofotometrii masowej jest zbyt kosztowne. W tej sytuacji do pomiarów jego stężenia są wykorzystywane urządzenia mierzące zmiany prędkości rozprzestrzeniania się dźwięku w mieszaninie gazów.

Montowane obecnie w aparatach do znieczulenia rotametry, umożliwiające sterowanie dopływem ksenonu do układu okrężnego, nie są precyzyjne i wykazują skłonność do zaniżania wyników.

Praktyczne uwagi dla użytkownika. Przed rozpoczęciem znieczulenia należy przeprowadzić dokładną denitrogenizację płuc chorego oraz układu oddechowego aparatu, podając w tym celu przez maskę szczelnie przyłożoną do twarzy pacjenta 100% tlen przez co najmniej 5 min. Indukcja znieczulenia przebiega typowo zużyciem środków zwiotczających mięśnie szkieletowe. Po zaintubowaniu tchawicy i połączeniu rurki intubacyjnej z układem okrężnym aparatu stężenie hipnotyczne ksenonu wynoszące 40% uzyskuje się w ciągu 1,5 min, a jego stężenie ane-stetyczne w ciągu 8 min.