DSC00949

XXXIV ESTETYKA CZYSTEJ FORMY

XXXIV ESTETYKA CZYSTEJ FORMY

nym ludzkiej osobowości, jest doznanie jedności

tylko

Z

istota właśc nek e nek p nego, dując i zgo twój pisarz obejm ną z i naji zmier: Prc dostęp } tuje s spożył mu je Witkai ogólni* ne. Ce uspołei stwa li wowyn ności s musiał* cie rOzj nanie 1 twórcze nikę, d dzy. M| cze, jak

IMpfc

Wt

lości (albowiem pozwala ona „posmakować” Tajemnicy* Istnienia). Otóż ta jedność w wielości może zostać sym F bolicznie utrwalona w zespołach barw, dźwięków itd. jeżeli tylko będą one zestawione w sposób konieczny I Dzieło sztuki rodzi się z niepokoju metafizycznego, alę| łagodzi ten niepokój albo nawet — usuwa go na chwiM z duszy artysty. Sztuka pełni rolę leczniczą: ratuję! jednostkę przed cierpieniem, zagubieniem i chaosem! duchowym. Podobnie — chociaż słabiej — u odbiorcy! Wewnętrzna prawidłowość i konieczność dzieła sztuki! zarazem budzi i koi uczucie metafizyczne u słuchacza! muzyki czy miłośnika malarstwa.

Aby się tak stało, muszą zostać spełnione określone! warunki. Istnieje bowiem wiele rzeczy pięknych i na«f wet w lokomotywie — powiadał Witkacy — możnal ę dopatrzyć jedności w wielości. Jest to jednak jed-i ość użytkowa i łatwo dostępna rozumowemu pozna-V niu. Byle uczniak pojmie budowę lokomotywy, zwią-jf zek jej składników, służących zgodnie praktycznemu! celowi: poruszeniu pociągu. Tymczasem nikt nie po-f trafi całkowicie opisać i wytłumaczyć, jak „zrobiony”! jest obraz Botticellego. Jego jedność umyka analizie:! Witkacy bardzo silnie podkreślał, że piękno jest in4 telektualnie niepoznawalne. Wyłącznym celem dzieła! sztuki jest metafizyczne zaspokojenie twórcy (i, v mniejszym stopniu, odbiorcy). Jeśli naśladuje ono rzej ezywistość, odtwarza wewnętrzne przeżycia twórcy,/ głosi rozmaite tezy moralne, poznawcze czy społeczne — to tylko ubocznie i zwykle ze szkodą dla własne! ^H spoistości i doskonałości. Zwłaszcza w XX wieku sztu-J ka winna unikać wszelkiej dydaktyki i odważnie der formować codzienną rzeczywistość (nieco inaczej był4 przed wiekami, kiedy pełniła funkcje sakralne, ni%