DSC02158

Ze studiów nad dawną i współczesną polszczy

zną

Metafizyczni samobóystwo

Organizmowy

Pierwotwór

Postacie dostępne

Przedmiot

Przedstawić

Przedstawowy

Rządczy kierunek

Samoiściec

Siebiemiłość

Uogólnić U rzeczywistwiony Własnolubstwo Własnomiłość Wolnoczynność W szechwzględny Wyosobistwiony Wzorotwór

Zaród uczuciow moralnych Zmysłowo ść

Krytyka terminów naukowych ze strony Kopczyńskiego wydaje się tym bardziej dziwna, że sam w przedmowie do Układu gramatyki swego czasu występował jako najgorętszy obrońca neologizmów: „przewiduję największą burzą na nowe słowa, bo mię uczą tego przykłady wszystkich wieków. Kto rzeczy nie będzie mógł poganie, ganić i wyśmiewać będzie słowa, wystawiając je na szyderstwo przez trefne ich tłumaczenie i przez zmyślanie nowych, o których się grammatyce śnić nie będzie. Wszakże nowe słowa utrą się z czasem i zestarzeją, bo wszystkie wyrazy musiały być kiedyś nowe [...]. Słowa cudzoziemskie dla Polaka dziksze są, niezrozumialsze i do spamiętania trudniejsze jako nie związane z mową jego niżeli najtrudniejsze słowa nowe, które z ojczystego języka są wyciągnione” (wg Taszyckie-go, op. cii., s. 353—354).

Po wystąpieniu Kopczyńskiego pojawia się szereg głosów pochwalających nieprzychylne stanowisko wobec neologizmów filozoficznych.

Można tu wymienić rozprawki Ksawerego Bohusza i Wojciecha Grali-chowskiego: Dodatek (itd.) i Do autora Dodatku.³⁵ Bohusz broni jednak wyrazów przedmiot i przedstawić, krytykowanych przez Kopczyńskiego, pisząc, że pierwszy wzięty „iest z pobratynskiego Języka Rossyiskiego”, drugi zaś ma analogię w „przedwidzieć” (nb. Linde notuje przedmiot w innym znaczeniu w XVI w.). Również Czartoryski (op. cit., s. 205) uznaje wprowadzenie przedmiotu, chociaż w ogóle niechętnie się na przekłady filozoficzne za-

³⁵ X. M. Bohusz, Dodatek przez... do książki pod tytułem: Poprawa błędów w uslney i pisane) mowie polskiey przez Onufrego Kopczyńskiego napisaney. Warszawa 1808; W. Gralichowski, Do Autora Dodatku do Poprawy błędów w uslney i pisaney mowie polskiey, Poznań 1809. Oprócz terminów filozoficznych autorzy krytykują zwłaszcza nowo utworzone epitety złożone w rodzaju: jęhorymna wena, ptak skrzydłoruchy, pręty sercolyczne. Właśnie w literaturze pseudokla-sycyzmu epitety te przestaną zwolna pełnić funkcję ozdobników stylistycznych, jaką pełniły w poezji staropolskiej. Stylistycy z pocz. XIX w.: Słowacki, Królikowski, Brodziński i inni

» milt o    H_