DSC02315 (5)

CIV „PIEŚŃ O ROIANU/It- A „CHANSONS DH OESTB"

w krac/iimy tez w krainę baśni, w cudowność odmienną, ni/ ta dyskretna obecność nadprzyrodzoności chrześcijan* i skiej, którą można śledzie w Rolandzie —— cudowność T niezwykłych olbrzymów i karłów, czarodziejów, magicz-Lnych przedniiotów: róg podarowany bohaterowi epopei Huon z Bordeaux przez dobroczynnego karła Oberona pozwala mu w niebezpieczeństwie wyczarować natychmiast, w tajemniczy sposób, przybycie odsieczy. Porównanie z jakże odmienną funkcją rogu w Pieśni o Rolandzie uwydatnia zasięg i kierunek przemiany: chansons de geste z biegiem czasu, odchodzą od czystości tonu eposu rycerskiego, stają się pojemną formą, wchłaniającą w siebie różne naleciałości z zewnątrz, literackie czy folklorystyczne. Wcześnie też zaczyna się w nich mieszać powaga z komizmem: już Pieśń o Wilhelmie zawiera momenty humorystyczne, a połączona z nią w rękopisie, prawdopodobnie później powstała opowieść o czynach i zabawnych przygodach przygłupka-siłacza Renoarda, oddającego armii chrześcijańskiej nieocenione usługi swoją olbrzymią maczugą, ukazuje, jak wielka rozmaitość i^ zmienność cechuje klimat epopei starofrancuskiej. Pieśń o Rolandzie jest jej szczytowym osiągnięciem; nie można jednak na podstawie tego arcydzieła wytwarzać sobie obrazu całego, zróżnicowanego wewnętrznie i bogatego gatunku.

Dalsze losy epopei starofrancuskiej. W dobie późnego średniowiecza, w XIV i XV w., powoli wyczerpuje się wena i poeci przestają tworzyć nowe chansons de geste w dotychczasowej formie. Można jednak zauważyć skłonność do łączenia w olbrzymie kompilacje odziedziczonej materii epickiej, która wciąż cieszy się popularnością, Powstają długie jakby powieści-rzeki, pół epickie, pół kronikarskie, zbierające w całość dzieje Karola Wielkiego czy Wilhelma z Orange, pisane najpierw wierszem, potem w XV wieku, prozą. Popularność tej tematyki nie słabnie

cv

dalszk losy epopei starofrancuskiej

romanse rycerskie znajdą się wśród pierwszych książek drukowanych. Renesansowy humanizm odwróci się od tego dziedzictwa przeszłości, dalekiego od nowych kanonów estetycznych. Ale przez długie wieki w środowiskach ludowych wciąż rozprowadzane będą jarmarczne książeczki o Fierabrasie czy czterech synach Aimona; zepchnięta na margines poważnych zainteresowań literatury i wiedzy filologicznej, materia epicka będzie miała jednak we Francji twarde życie.

Trzeba by jeszcze wspomnieć o jej życiu poza Francją: widzieliśmy wyżej, jak szeroki oddźwięk miała w średniowieczu Pieśń o Rolandzie w innych językach europejskich, a podobnie, choć może nie na taką skalę, ma się rzecz / pozostałymi epopejami. Włochy np. oferują tu duże bogactwo wersji, od XIII do XV wieku, poczynając od redakcji chansons de geste w sztucznym mieszanym języku francusko-włoskim, poprzez twórczość bardziej oryginalną i powieści-kompilagje. aż do takich niespodziewanych wcieleń, jak irenesansowe poematy, epicko-roniansowe, biorące za bohatera jakże odmienionego Rolanda: Ofland zakochany Boiarda i Orlmd galony Ariosta. przyswojony dzięki Piotrowi Kochanowskiemu polskiej literaturze o blisko trzy stulecia wcześniej niż sama Pieśń o Rolandzie I Na przeciwległym krańcu Europy, w Skandynawii, olbrzymia kompilacja prozą francuskich legend epickich, Karlamagnus Saga, podjęta w XIII w., dostarcza również cennego źródła wiadomości na temat chansons de geste,

W samej Francji w XVIII wieku obserwuje się już, po długim okresie dość powszechnej ignorancji i pogardy, pewien nawrót do zainteresowania średniowieczem i jego kulturą. W odniesieniu do epopei przejawia się to w postaci Biblioteki powieści hrabiego de Tressan, przekazującej w swoistej wersji stare wątki epickie. Z chwilą od-