SPOA
ECZNA AKADEMIA NAUK
KIERUNEK STUDIÓW: FIZJOTERAPIA
KURPIEWSKA AGATA
70014
TEMAT: CHOROBA PARKINSONA - WPA
YW REHABILITACJI NA
JAKOŚCI ŻYCIA CHOREGO.
Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem
& & & & & & & & ........
Podpis Promotora z adnotacją
 przyjmuję pracę do obrony
Termin obrony:& & & & & & &
Recenzent:& & & & & & & & & ..
(imię i nazwisko Recenzenta)
1
Spis treści
Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 3
Rozdział I .................................................................................................................................................. 4
1.1 Etiologia choroby Parkinsona ...................................................................... 4
1.1.1. Przyczyna powstawania choroby .................................................................................... 4
1.1.2. Przebieg naturalny Choroby Parkinsona ......................................................................... 6
1.1.3. Rozpoznanie choroby Parkinsona ................................................................................... 6
1.2 Objawy choroby Parkinsona ........................................................................ 9
ROZDZIAA
II ............................................................................................................................................ 15
2.1Uniwersalne metody w rehabilitacji Choroby Parkinsona ......................... 15
2.2 Opracowywanie rehabilitacji dla osób Chorych na Parkinsona ................ 17
2.3 Kinezyterapia osób chorych na Parkinsona ............................................... 19
2.4 Fizykoterapia w chorobie Parkinsona ........................................................ 30
2.5 Leczenie farmakologiczne w Chorobie Parkinsona................................... 32
2.5.1. Skutki uboczne leczenia farmakologicznego ................................................................. 32
ROZDZIAA
III ........................................................................................................................................... 34
3.1 Znaczenie syndromu On- Off ................................................................... 34
3.1.1. Zjawisko przełączeń On-Off ........................................................................................... 34
3.1.2. Leczenie fluktuacji On- Off ............................................................................................ 35
3.2 Jakość życia chorego na Chorobę Parkinsona ........................................... 36
Zakończenie ........................................................................................................................................... 38
Bibliografia............................................................................................................................................. 39
2
Wprowadzenie
Jakość życia odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu każdego człowieka, dlatego tak
ważną role odgrywa zdrowie. Każda zdiagnozowana choroba ma ogromny wpływ na
funkcjonowanie ludzi w społeczeństwie. W szczególności ludzi z
le przyjmują rozpoznanie
choroby Parkinsona. Rozpoznanie choroby Parkinsona bywa dla pacjenta trudnym momentem
życia. W szczególności to może być dla chorych trudne przeżycie, ponieważ o swojej
chorobie dowiadują się często przez przypadek i w momencie pojawienia się pierwszych
dolegliwości. Jeżeli osoba zaczyna wcześnie chorować to wówczas jest jej ciężej się z tym
pogodzić im póz
niej pojawia się choroba szybciej się godzą z sytuacją w jakiej się znalez
li.
Przyczyną nie radzenia sobie z chorobą są objawy jakie towarzyszą temu schorzeniu a są to :
zaburzenia ruchomości, pamięci a nawet mowy oraz depresja. Etiologia choroby Parkinsona
jest w dużej mierze nieznana co powoduje brak możliwości leczenia jej przyczyn
powstawania. Jednakże za pomocą farmakologii oraz rehabilitacji można wpływać na objawy
w związku z tym umożliwiając choremu lepszą jakość życia. Choroba Parkinsona jest
schorzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Przebieg tej choroby jest powolny nawet przez
kilka lat objawy mogą się nie ujawniać. Ciężko jest zdiagnozować tą chorobę. Stwierdza się
że kliniczne objawy choroby zaczynają sie uwidaczniać gdy dojdzie do zniszczenia około
50% komórek zawierających istotę czarną odpowiedzialnych za produkcję dopaminy.
Choroba Parkinsona jest chorobą niewyleczalną, która powoduje stopniowe zaburzenie
funkcji ruchowych. W związku z zapewnianiem lepszej jakości życia pacjentom powinno się
wdrażać leczenie farmakologiczne jak i rehabilitacyjne w jak najwcześniejszym etapie
choroby. Leczenie rehabilitacyjne powinno odbywać się w sposób ciągły w warunkach
ambulatoryjnych jak i szpitalnych. Celem niniejszej pracy jest ukazanie oraz przedstawienie
najistotniejszych kwestii związanych z Chorobą Parkinsona oraz zaprezentowanie
prawidłowo przedstawionej rehabilitacji, która ma bezpośredni wpływ na lepszą jakość życia
chorego.
W pierwszej części pracy ukazana została etiologia choroby Parkinsona ze
szczególnym zwróceniem uwagi na diagnostykę choroby oraz obraz kliniczny objawów.
W dalszej części pracy został przedstawiony proces leczenia. W tym szczegółową uwagę
zwraca się na przeprowadzaną kinezyterapię połączoną z fizykoterapią oraz odpowiednim
leczeniem farmakologicznym. Natomiast trzeci rozdział w dużej mierze poświecony jest nad
zagadnieniem jakości życia osób chorujący na Parkinsona.
3
Rozdział I
1.1 Etiologia choroby Parkinsona
Choroba Parkinsona wzięła swą nazwę od lekarza pochodzącego z Londynu Jamesa
Parkinsona, który jako pierwszy przyczynił się do zbadania oraz opisania powstałych
objawów tejże dolegliwości. Swoje badania opisał w 1817 roku, które stały się podstawą dla
powstałych w póz
niejszych latach badań nad schorzeniem. Jest to choroba o charakterze
idiopatycznym ( niejasne lub nieznane pochodzenie czy podłoże).1 Zalicza się do
najczęstszych schorzeń zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego, która należy do
powstałej nieprawidłowości w układzie pozapiramidowym jak i postępujących dolegliwości
degeneracyjnych pośród społeczeństwa starzejącego się.2 Początkujące symptomy choroby
Parkinsona rozpoczynają pomiędzy 50 a 60 rokiem życia. Im osoba starsza tym dolegliwości
pojawiają się częściej. Choroba Parkinsona ma przebieg powolny, ale postępujący.
Zniedołężnienie ogólne takiej osoby powstaje po kilku lub kilkunastu latach dopiero w wieku
starczym.3
1.1.1. Przyczyna powstawania choroby
Choroba Parkinsona charakteryzuje się zaburzeniami związanymi z ruchem, które
mają wpływ na różne części ciała. Do przyczyn powstania choroby można zaliczyć
powstające zmiany zwyrodnieniowe komórek nerwowych znajdujących się w istocie czarnej.
Istota czarna zawiera w sobie barwnikonośne neurony ( komórki nerwowe), które
charakteryzują się wytwarzaniem specjalnego chemicznego neuroprzekaz
nika zwanego
dopaminą Powstały neuroprzekaz
nik- dopamina ma za zadanie nad koordynacją czynności
ruchowych. Wówczas w wyniku powstawania choroby Parkinsona komórki, które są
odpowiedzialne za wytwarzanie dopaminy ulegają procesowi obumierania w takiej sytuacji
pozostaje zaburzony system układu nerwowego. Kliniczne objawy tejże choroby zaczynają
się pojawiać wtedy, gdy obumrze ok. 80% komórek tych które, wytwarzały dopaminę. Jednak
że przyczyna powodujące obumieranie komórek nie jest znana.
Na powstawanie choroby może mieć również wpływ środowiskowy jest to związane z
istnieniem szkodliwych substancji neurotoksycznych w środowisku jak i substancji
chroniących rośliny na przykład mogą to być pestycydy. Wówczas to wszystko może mieć
1
B. Żakowska- Wachelko, Zarys medycyny geriatrycznej. Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000 (s. 129)
2
F. Lehmann  Horn, A. Ludolph Neurologia diagnostyka i leczenie. Wyd. Medyczne Urban & Partner,
Wrocław2004r. (s.128)
3
dr hab. med. Anna Krygowska-Wajs Klinika Neurologii Collegium Medicum UJ w Krakowie
4
niekorzystny wpływ na organizm człowieka i powodować zmniejszoną reakcję na odporność
przed chorobami cywilizacyjnymi. Jednakże w obecnym czasie nie ma żadnego dowodu
naukowego że środowisko może przyczyniać się do powstawania choroby, są to jedynie
postawione hipotezy. W chorobie Parkinsona oprócz degeneracji w obrębie istoty czarnej
można zaobserwować zaburzenia w poszczególnych strukturach:
" Zwyrodnienie od części brzusznej pola nakrywki
" y
ródła dopaminergicznych połączeń z korą mózgową
" Miejsce sinawe w pniu mózgu
" Unerwienia adrenergiczne kory mózgowej
" Jądro szwu w śródmózgowiu oraz okolicy mostu
" Jądro grzbietowe nerwu błędnego
" Rdzeniowe struktury dopaminergiczne
" Zmiany w korze mózgowej
" Zwyrodnienie włókienkowe neuronów 4
Rys.1. Zmiany w mózgu
y
ródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej
http://www.kine4life.com/index.php/pl/dzial-dla-pacjentow/geriatria/40-choroba-
parkinsona-najistotniejsze-fakty-z-postepowania-fizjoterapeutycznego
4
Wolfgang Fries Ingeborg Liebenstund Rehabilitacja w chorobie Parkinsona, wyd. ELIPSA- JAIM , Kraków
2007 (s. 9-14)
5
1.1.2. Przebieg naturalny Choroby Parkinsona
Przebieg Choroby Parkinsona dzieli się na kilka faz.
Pierwsza faza to przed kliniczna, która charakteryzuje się pojawieniem objawów, pod
wpływem nie określonych okoliczności patogennych. Czynniki patogenne doprowadzają do
uszkodzenia neuronów znajdujących się w istocie czarnej. Powoduje to zmniejszenie się
ilości poziomu dopaminy. Etap ten może trwać ok. 3, 5 lub 7 lat.
Faza druga dzieli się na dwa etapy:
1) Etap wczesny, niepowikłany  jest wywołany efektem leczenia, który przynosi
pozytywne wyniki. Chorzy są zadowoleni z jakości życia. Taki okres może
trwać do kilku lat.
2) Etap póz
ny, faza choroby jest zaawansowana - następuje pojawienie się
nowych objawów takich jak : zaburzenia mowy, zaburzenia wegetatywne,
upadki. Wszystkie te pojawiające się objawy powodują trudniejsze leczenie
oraz pogarsza się znacznie jakość życia pacjenta5.
1.1.3. Rozpoznanie choroby Parkinsona
W chorobie Parkinsona nie ma żadnych metod diagnostycznych ani nie występują
testy na przykład laboratoryjnych, tą chorobę stwierdza się na podstawie występujących
objawów klinicznych. Jednakże stwierdzenie tej choroby nie jest łatwe, gdyż obawy kliniczne
mogą występować w innych chorobach. Choroba Parkinsona jest zróżnicowana i rozwija się
powoli. Skuteczną formą trapi do zdiagnozowania schorzenia jest podanie leku Lewodop,
która jeżeli po podaniu pacjentowi zmniejsza objawy wówczas lekarze mają pewność że to
choroba Parkinsona. Lewodop jest stosowany jako lekarstwo, które zwiększa rokowania
pacjenta. Jest uznawany za  złoty standard podczas leczenia, jednak ona tylko poprawia
jakość życia pacjenta a nie zahamowuje postępu schorzenia. Lewodop ma za zadanie
zastępować dopaminę, w mózgu jest przetwarzana w nią, następuje to w skutek przepływu z
krwi do mózgu. Na początku leczenia lewodopem, pacjenci dobrze na niego reagują mogą
nawet kontrolować objawy kliniczne. Jednak z upływem czasu organizm osoby chorej
przestaje na niego reagować i wówczas dochodzi do nasilenia niekorzystnych symptomów.6
Jednakże aby móc przybliżyć powiedzenie choroby można się posłużyć kryteriami
5
A. Krygowska  Wajs, Przedkliniczny i wczesny okres choroby Parkinsona  diagnostyka i możliwości
leczenia neuroprotekcyjnego, Klinika Neurologii Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
6
I. Laskowska, Specyfika wybranych zaburzeń poznawczych i afektywnych w chorobie Parkinsona w świetle
badań longitudinalnych. Wyd. Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, 2012r. (s.60)
6
diagnostyki wg. UK Parkinsons Disease Society Brain Bank. Poniższa tabela przedstawia
kryteria diagnostyki choroby Parkinsona.
Tabela1. Kryteria diagnostyki Choroby
Kryteria diagnostyki Objawy
- bradykinezja
- sztywność mięśni
Objawy konieczne do rozpoznania choroby - drżenie spoczynkowe
- zaburzenia chodu
- jednostronne (drżenie spoczynkowe,
sztywność mięśniowa)
- postępujący przebieg początkowych
objawów
- utrzymująca się asymetria powstałych
Objawy potwierdzające chorobę
symptomów
- pląsawica która się nasila
- dyskineza powstała po przyjmowaniu leku
lewodopu
- przebieg choroby utrzymuje się dłużej niż
10 lat
- nawracający udar charakteryzujący się
skokową progresją symptomów
Objawy wykluczające parkinsonowskich
- urazy głowy powtarzające się
- zapalenia mózgu
- remisja długotrwała
- przyjmowanie leków neuroleptycznych na
początku choroby
- jednostronne objawy po 3 latach choroby
7
- nadjądrowe porażenie
- objaw Babińskiego
- brak reakcji na leczenie lewodopem
y
ródło: opracowanie własne na podstawie M. Rudzińska, A. Szczudlik Atlas zaburzeń i chorób
ruchu.
Również do rozpoznania choroby można brać pod uwagę kategoryzacje kliniczną
sformułowaną przez Calenea w 1992 roku. Autor w swoje publikacji opisuje 3 kategorie
kliniczne choroby są to :
1) Klinicznie możliwa choroba charakteryzuje się obecnością przynajmniej jednym
objawem z trzech podstawowych: sztywność, bradykinezja drżenie pozycyjne
( posturalne) albo spoczynkowe.
2) Klinicznie prawdopodobna ten etapem natomiast charakteryzuje się tym że występują
obecność dwóch objawów z czterech: sztywność, drżenie, bradykinezja, zaburzenia
chodu, asymetryczność ciała z co najwyżej jednego symptomów.
3) Klinicznie pewna charakteryzuje się on występowaniem co najmniej trzech objawów z
czterech, które występują w pierwszej kategorii jak i tej drugiej związanej z objawami
asymetrycznymi.
Jednakże najbardziej adekwatnymi kategoriami do stwierdzenia choroby są te opisane przez
ekspertów Movernent w UK Parkinsons Disease Society Brain Bank określające kryteria
rozpoznania choroby7.
7
M. Rudzińska, A. Szczudlik Atlas zaburzeń i chorób ruchu, Wyd. (s.132-133)
8
1.2 Objawy choroby Parkinsona
Choroba Parkinsona powoduje wiele objawów, które utrudniają choremu jakość życia.
Często są to symptomy, które utrudniają wykonywanie czynności codziennego życia. Do
podstawowych objawów tejże choroby można zaliczyć:
" Drżenie spoczynkowe
" Spowolnienie ruchowe
" Zwiększone napięcie mięśniowe (sztywność)
" Zaburzenia chodu
" Nocny bezruch
" Syndrom On- Off
" Problemy z wykonywaniem czynności dnia codziennego np. ubieranie się, pisanie,
porozumiewanie się (mowa), krojenie pokarmu, trudności w połykaniu, higiena,
W chorobie Parkinsona występują również objawy wegetatywne8:
" Gastrologiczne takie jak: zaparcia, nudności, utrata masy ciała ( zaparcia są
spowodowane działaniem leków atropinowych, zmieszenie dawek leków niweluje
problemy z zaparciami. Natomiast nudności wynikają z zastosowania lekarstw
takich jak lewodopa, pergolide oraz bromokryptyne. Jednakże utrata masy ciała
jest spowodowana brakiem apetytu, który wiąże się z problemami z precyzją
przygotowania posiłku.)
" Poty ( nadmierna potliwość występuje podczas podawania końcowej porcji leków
parkinsonowskich. Ponadto może wystąpić odczucie szybszego bicia serca, jak
również spowolnienie oddechu. Odczucia te ustępują samoistnie.)
" Nadmierne wydzielanie śliny ( W czasie postępowania choroby pacjenci maja
skłonności do zwiększonej ilości wydzielania śliny co wiąże się z częstym i
niekontrolowanym wypływania śliny z ust).
8
I. Fritsch. Choroba Parkinsona. Poradnik dla chorych, ich rodzin, opiekunów i przyjaciół. Wyd. es pe 2003r.
(s. 53-56)
9
" A
ojkotowe zapalenie skóry ( występuje podczas zaburzenia układu wegetatywnego
w procesie zwiększonego wydzielania łojowych gruczołów skóry.)
" Zaburzenia snu ( jest to związane z pojawianiem się w nocy sztywności mięśni
oraz akinezję w czasie snu gdy spada poziom dopaminy.)
" Lęki/ depresja ( stany depresyjne u chorego przejawiają się uczuciem żalu,
smutku, krzywdy, poczuciem winy, brakiem podejmowania działania,
rozdrażnieniem, itp., Objawy te powodują obniżenie aktywności ruchowej
wówczas nawet gdy nie dominują tak objawy parkinsonizmu.)
Drżenie spoczynkowe u osób chorych na Parkinsona charakteryzuje się tym że
pojawia się w czasie rozluz
nienia oraz w początkowym stadium schorzenia. Drżenie ustaje
wówczas po zaniechaniu wykonywania ruchu. Ten objaw pojawia się niezależnie od pory
dnia. W zaawansowanym stadium choroby drżenie może pojawiać się wówczas przy
dowolnych ruchach. Wtedy to już nie jest tylko drżenie spoczynkowe ale rownież pozycyjne
oraz kinetyczne. Może występować okresowo lub stale oraz nasilać się szczególnie podczas
wysiłku fizycznego i natłoku silnych emocji takich jak lęk czy stres. Drżenie obejmuje
szczególnie kończyny górne jak i głowę. Dłonie wtedy ustawiają się do pozycji tak zwanej
" liczenia pieniędzy". Drżenie najczęściej dotyczy rąk pojawia się wtedy gdy kończyna jest
rozluz
niona i zrelaksowana najczęściej gdy jest podparta. Natomiast te stan ustępuje podczas
wykonywania przez kończynę ruch np. pisanie lub podczas snu. W chorobie Parkinsona
występuje nie tylko drżenie spoczynkowe ale również drżenie wywołane ruchem.
Charakteryzuje się ono ruchami mimowolnymi, które występuje w kończynie po
zapoczątkowaniu lokomocji tą kończyną. W początkowym stadium choroby drżenie
występuje z jednej strony ciała oraz przejawia się dyskretnie. Można jeszcze wyróżnić drżenie
zamiarowe, które spowodowane jest wykonywaniem lub dążeniem do osiągnięcia
określonego celu.9
Spowolnienie ruchowe inaczej bradykinezja. Bradykinezja jest to najbardziej
charakterystyczny objaw tejże choroby. Polega on na zaburzeniu ruchu oraz na opóz
nieniu
inicjacji ruchu czyli wiąże się to z planowaniem wykonania ruchu np. stawiania pierwszego
kroku. Ten stan często występuje podczas początkowym stadium choroby. W dalszym
rozwoju dolegliwości bradykinezja przechodzi w hipokinezję. Hipokinezja jest to
9
B. Mccall, Jak sobie radzić z chorobą Parkinsona. Wyd. JK, 2007r. (s. 84)
10
zmniejszenie wykonywania ruchów. Związane jest z ruchami automatycznymi czyli są to
takie ruchy które wykonywane są odruchowo bez świadomości człowieka do takich ruchów
zalicza się : mruganie, przełykanie śliny oraz ruchy mimiczne twarzy.
Spowolnienie ruchowe może narastać oraz zwiększać się do akinezji ( jest to gwałtowne
ograniczenie sprawności ruchowej dochodzące do całkowitej utraty możliwości dowolnego
ruchu oraz braku autonomicznych odruchów np., mruganie Akinezja jest końcową fazą
bezruchu.10
Kolejnym symptom, który pojawia się na początku tej dolegliwości jest sztywność, tak
zwana wzrostem napięcia mięśniowego. Wzmożone napięcie mięśniowe występuje we
wszystkich mięśniach poprzecznie prążkowanych .W chorobie Parkinsona sztywność
mięśniowa ma charakter  rury ołowianej (kończyna górna z jednej strony ciała pozostaje w
pozycji wcześniej wykonywanego ruchu biernego). Najbardziej wrażliwymi na wzmożone
napięcie są mięśnie karku oraz przedramienia. Sztywność mięśni mogą powodować silne
emocje, stres oraz strach czy napady lękowe. Również do wzrostu napięcia dochodzi poprzez
ruchy przeciwstawnych kończyn jak i podczas stania oraz ruchów mięśni obręczy barkowej.
W sztywności pozapiramidowej dochodzi do gwałtownego zmieniania sie oporu aktywności
mięśni antagonistycznych, co doprowadza do tzw. koła zębatego ( powstaje wtedy gdy
podczas sztywności występuje drżenie spoczynkowe wtedy ruch jest skokowy)11.
Natomiast w zaawansowanym stadium choroby tworzą się mechaniczne zmiany w mięśniach.
Wpływa to na zmianę elastyczności oraz rozciągliwości mięśni. Wzmożone napięcie mięśni
powoduje przykurcze w stawach jak również wpływa na silne bóle w szczególności w porach
nocnych. W przypadku pojawienia się sztywności w okolicy karku, chorzy kładą się na wznak
mają głowę w zgięciu do przodu w odcinku szyjnym. W takiej pozycji głowa bardzo powoli
odgina się do tyłu. W chorobie Parkinsona występuje sztywność plastyczna mięśni, która
charakteryzuje się tym, że doprowadza do upośledzenia ruchów obracania się co wiąże się z
problemami związanymi z rotacją w pozycji siedzącej jak i stającej12.
Do typowych objawów tego schorzenia również zalicza się zaburzenie chodu, które
charakteryzuje się upośledzeniem równowagi. Osoba dotknięta tą dolegliwością odznacza się
charakterystycznym chodem. Stopy osoby chorej są w niedużym stopniu podnoszone nad
podłożem, co wpływa na pojawienie się charakterystycznego odgłosu szurania. W związku z
takim ustawianiem stop, pole ruchu w każdym stawie szczególnie kończynach dolnych jest
10
M. Rudzińska, A. Szczudlik. Atlas zaburzeń i chorób ruchu Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009r. (s. 23-24)
11
K. Spodaryk, Patologia narządu ruchu. Wyd. Lekarskie PZWL, 2002 (s. 187)
12
Wolfgang Fries Ingeborg Liebenstund Rehabilitacja w chorobie Parkinsona, wyd. ELIPSA- JAIM , Kraków
2007 (s. 22-23)
11
zmniejszone. Osoba chora ma zaburzone manewrowanie rekami, które występuje po obu
stronach ciała. Chory ma często skłonności do dryfowania ciałem w jedną stronę oraz
następują problemy z zatrzymaniem się w trakcie chodzenia. W trakcie wstawania z miejsca
u chorego można zaobserwować tzw. zahamowanie czyli nieprawidłowość automatyzmu
poruszania się. Wśród przyczyn nieprawidłowego chodu można wyróżnić specyficzne
poruszanie się całym tułowiem w trakcie stawiania kroków jak i obracanie się. Wiąże się to z
patologią kontrotacji obręczy miedniczej w odniesieniu do obręczy barkowej. Chory również
ma problemy z utrzymaniem równowagi z utratą możliwości do skorygowania postawy.
Zamrożenie chodu charakteryzuje się ograniczoną aktywnością pacjenta. Zamrożenie chodu
można nazwać epizodyczną nieprawidłowością poruszania się. Można ten stan określić jako
nagły bezruch w wykonywaniu jakiejkolwiek czynności. W takiej sytuacji próba wznowienia
wykonania ruchu może wiązać się utrata równowagi ciała. Przyczyn z zaburzeniem chodu
można wyszukiwać się w patologii odruchów rdzeniowych13.
Wśród osób cierpiących na to schorzenie pojawiają się dolegliwości z nocnym
bezruchem. Jest to pojawiająca się sztywność ciała podczas snu, wówczas chory nie może
zmienić pozycji ciała i wiąże się z tym że taka osoba nie może przespać spokojnie nocy.
Powoduje to, że się jest niewyspanym oraz obolałym w związku nadmiernego napięcia
mięśni, które były obięte zesztywnieniem.
Syndrom On-Off jest zespół, który charakteryzuje się nadmiernym istnieniem
hipokinezji w chwili zmniejszenia się stężenia lekarstwa w obiegu krwi oraz hiperkinezji
czyli nadmierny jak i mimowolny ruch, który występuje na szczycie porcji leku. Zespół On-
Off cechuje się gwałtowną zmiana w czasie natężenia objawów schorzenia14.
Osoby chore na Parkinsona mają problemy z wykonywaniem czynności dnia
codziennego. Pacjenci najczęściej mają problemy z:
Tabela2. Charakterystyka objawów
objawy charakterystyka
Problemy z przełykaniem zaczynają się pojawiać w
póz
niejszym okresie choroby. W czasie tego objawu
ma się wrażenie zatkania gardła oraz rzadko
dochodzi do cofania się produktów spożywczych.
13
M. Rudzińska, A. Szczudlik. Atlas zaburzeń i chorób ruchu Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2009r.(57-63)
14
M. Rudzińska, I. Gatkowska, E. Mirek, A. Szczudlik. Choroba Parkinsona. Poradnik dla pacjentów i ich rodzin.
Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2013r. (s. 39)
12
Połykanie Przyczyną tego stanu może być akinezja mięsni
biorących udział w połykaniu jak również sztywność
tych mięśni. W ostrym stanie choroby może
dochodzić do zaburzenia połykania a związku z tym
do podawania posiłku przez sondę żołądkową.
Dyzartria zaburzenia zdolności mówienia pojawiają
się w początkowym stadium choroby. Mowa pacjenta
Dyzartria charakteryzuje się ściszony głosem, który bardziej
przypomina szept oraz chrypka. W chorobie
Parkinsona są zaburzone mięśnie krtani, mięśnie
policzkowo- twarzowe co wpływają na problemy z
porozumiewaniem się. Dotykowo występuje
zmniejszona pojemność życiowa płuc. Problemy z
porozumiewaniem może wzrastać w czasie
postępowania choroby.
Zaburzenia poznawcze są spowodowane
Zaburzenia poznawcze zmniejszeniem efektywność umysłowa.
Osoby chore na Parkinsona maja upośledzony proces
uczenia się czy zapamiętywania. Chorzy mają
problem z przyswajaniem nowych rzeczy czy
Uczenie się, zapamiętywanie nawyków. W zaawansowanym stadium chorzy mają
problemu z zapamiętywaniem werbalnego materiału
np., lista zakupów.
Chorzy mają utrudnione ruchy precyzyjne, które są
spowodowane pojawieniem się drżenia w kończynie
Pisanie górnej. Litery pisane przez chorego są małe oraz stają
się trudniejsze w odczytaniu .
Chorzy maja problem z ubieraniem się z powodu
wystąpienia drżenia w kończynach górnych w
szczególności rąk. Wówczas pacjenci mają problem z
precyzją, co powoduje utrudnienie w zapinaniu
Ubieranie się guzików, sznurowaniu obuwia, wiązania krawata,
zakładanie spodni czy zapinanie suwaka. Problemy te
13
pojawiają się w początkowej fazie choroby.
Chory ma problemy z dbaniem o higienę osobistą,
która jest spowodowana w związku ze
sprecyzowanymi ruchami jak i również ze
Higiena osobista sztywnością i równowagą ciała, które jest
spowodowane zaburzeniem chodu.
Problemy z przygotowywaniem posiłku są związane z
pojawieniem się drżenia kończyny górnej jak i
precyzją ruchu. Niekorzystny wpływ na
Krojenie pokarmu przygotowywanie posiłków szczególnie przy krojeniu
ma wpływ pojawiająca się sztywność mięśni
( wzmożone napięcie). Pacjenci maja problemy z
utrzymaniem przedmiotów w dłoni jak i trafieniem w
określone miejsce. Chorzy przez taką sytuację tracą
apetyt a nawet popadają w frustracje co może
doprowadzić do depresji.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie: Wolfgang Fries Ingeborg Liebenstund Rehabilitacja w
chorobie Parkinsona, wyd. ELIPSA- JAIM , Kraków 2007 (s. 28)
Pod red. T. Sobowa, J. Sławka, Zaburzenia poznawcze i psychiczne w chorobie Parkinsona i w innych
zespołach parkinsonowskich. Wyd. Conlinuo 2006r. (s. 33-36)
Występujące powyżej obawy najczęściej występują w śród osób chorych. Chorzy
skarżą się na szereg innych problemów takich jak: zaburzenia przestrzeni, jazda samochodem,
spożywanie posiłków, itp. W tych czynnościach bardzo potrzebna jest pomoc osób bliskich
jak i wsparcie. Jednakże osoby, chore jak najdłużej pragną zachować samodzielność w
funkcjonowaniu w życiu codziennym.
14
ROZDZIAA
II
2.1Uniwersalne metody w rehabilitacji Choroby Parkinsona
W chorobie Parkinsona wyróżnia się dwa podejścia usprawniania są to15:
Tradycyjne podejście ( ang. impairment- based approach )
Nowoczesne podejście ( disability  based approach)
Pierwsze podejście jest oparte na objawach. Wówczas należy zwrócić uwagę na niwelowaniu
niepoprawnych objawów tego schorzenia. Natomiast w drugim podejściu, które opiera się na
niepełnosprawności uwagę skupiamy na polepszeniu sprawności wysiłkowej poprzez treningi
kondycyjne. Osoba chora na Parkinsona wyróżnia się charakterystyczną postawą sylwetki,
która przypomina  narciarza zjazdowego . Chory ma przechyloną sylwetkę do przodu. Jego
odcinek kręgosłupa szyjnego jest wysunięty do przodu jak i odcinek piersiowy, który jest
jeszcze w zgięciu. Natomiast w odcinku lędz
wiowym można zaobserwować fizjologiczne
spłaszczenie lordozy. Stawy barkowe osoby chore są zrotowane do wewnątrz oraz
przywiedzione jak i ustawione w pozycji wyprostnej. Stawy łokciowe znajdują się w pozycji
zgięciowej w pronacji. Idąc niżej można zauważyć że stawy promieniowo- nadgarstkowe są
w ułożeniu zerowym lub są odwiedzione łokciowo i znajdują się w zgięciu dłoniowym. Jego
palce są minimalnie zgięte w śródręczno-paliczkowych stawach i wyprostowane w
międzypaliczkowych. W dalszym ciągu kciuk jest ustawiony w przywiedzeniu. Przechodząc
do stawu biodrowego to znajduje się on w niewielkim zgięciu, rotacji do wewnątrz oraz w
odwiedzeniu. Jego kolana ułożone są w odwiedzeniu a staw skokowy ustawia się w pozycji
zgięcia grzbietowego.16 Przedstawiona sylwetka połączona z innymi czynnikami (wiek,
nietrzymanie moczu jak i stolca, zaburzenia poznawcze czy widzenia, również niekorzystnie
wpływają stosowane leki nasenne czy uspakajające). wpływa na upadki. Wszystkie powyżej
wymienione czynniki niekorzystnie wpływają na stan psychiczny pacjenta jak i zachowaniem
równowagi upadki często wiążą się z ranami oraz obrażeniami ciała. 17 Istotnym ogniwem
niwelowania przyczyn upadku jest uświadomienie pacjentowi oraz rodzinie czynników
sprzyjających braku równowagi, który doprowadza do upadku. W niwelowaniu upadków
15
J. Opara Fizjoterapia w chorobie Parkinsona . Wyd. Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach, 2014
(s.23 )
16
W. Fries, I. Liebenstund Rehabilitacja w Chorobie Parkinsona. Wyd. ELIPSA- JAIM, Kraków 2007 (s. 25-26)
17
M. Paprocka  Borowicz, M. Zawadzki, Fizjoterapia w chorobach układu ruchu. Wyd. Medyczne, Wrocław,
2007 (s. 60)
15
istotną role ogrywa rehabilitacja oraz wdrażanie profilaktyki, która może być wtórna lub
pierwotna 18.Główną role w leczeniu Choroby Parkinsona odgrywa kompleksowa
rehabilitacja ( określone cela czy zadania spełnia załoga rehabilitacyjna. Rehabilitacja
kompleksowa zajmuje się nie tylko usprawnianiem zdolności fizycznej ale jeszcze obejmuje
dziedziny związane z psychologią, zaburzeniami mowy a nawet sprawami socjalno-bytowymi
pacjenta) . Wprowadzona rehabilitacja z zakresu :
Kinezyterapii- zakres ćwiczeń jest dobierany do poziomu sprawności jak i stadium
choroby pacjenta
Fizykoterapii, która opiera się na szerokiej skali stosowania zabiegów odpowiednich
dla stanu pacjenta z wykluczeniem przeciwwskazań.
Rehabilitacja dla chorego ma olbrzymie znaczenie. Terapia ułatwia pacjentom jakość
życia, oraz łatwiej im jest przezwyciężać trudności jakie im stawia choroba.19
Rehabilitacja osób cierpiących na chorobę Parkinsona nie należy do łatwych
szczególnie w zaawansowanym stadium. Istotnym elementem rehabilitacji jest to by
pacjent starał się samodzielnie wykonywać ćwiczenia lub z niewielką pomocą
opiekuna lub członka rodziny w domu. Dzięki ćwiczeniom zmniejszyła się liczba
śmiertelności, poprawiła się zdolność fizyczna, również ulepszeniu uległa zdolność do
zachowania równowagi przez pacjenta, jak i mobilność oraz zdolność wykonywania
samodzielnych czynności dnia codziennego. Zakres oraz potrzeby przeprowadzenia
rehabilitacji w tejże chorobie ustala się dla pacjenta indywidualnie. Należy przy
ustalaniu ćwiczeń pamiętać o ryzyku upadku oraz należy pamiętać w jakim stadium
choroby delikwent się znajduje20.
18
J. Opara Fizjoterapia w chorobie Parkinsona . Wyd. Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach, 2014
(s.24)
19
J. Przeszłowska, Znaczenie rehabilitacji w chorobie Parkinsona w ocenie pacjentów. Wyd. UR 2010, Rzeszów
20
J. Opara Praktyczne Zasady rehabilitacji w Chorobie Parkinsona, opublikowane w Rehabilitacja w praktyce /
2007
16
2.2 Opracowywanie rehabilitacji dla osób Chorych na Parkinsona
W rehabilitacji chorób neurologicznych należy opracować plan przeprowadzanych
zabiegów fizykalnych jak i stosowania kinezyterapii ze względu na istniejące stadia choroby.
W związku z tym oznacza to, że należy przestrzegać stałej określonej kolejności faz
postępowania rehabilitacyjnego. Poszczególne etapy zostały przedstawione na rysunku 2.
Rysunek 2: Etapy planowania rehabilitacji
diagnostyka
wprowadzenie
rehabilitacji
ocena rokowania
Etapy planowania
rehabilitacji
planowanie
ocena funkcjonalna
rehabilitacji
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie artykułu J. Pasek, J. Opara, T. Pasek, S. Kwiatek,
A. Sieroń  Choroby układu Pozapiramidowego
Zakres oraz zapotrzebowanie na rehabilitacje osób będących chorych na Parkinsona ustala
się za pomocą skali Hoehn i Yahra ( skala, która obejmuje pięć stopni stadiów choroby
Parkinsona. Stosuje się ją w celu zilustrowania nasilających się objawów tejże choroby, oraz
naturalnego jej przebiegu)21.
I stadium choroby symptomy występują po jednej stronie ciała chorego, zazwyczaj przejawia
się niewielkim upośledzeniem czynnościowym. W rehabilitacji w tej fazie zwraca się
szczególną uwagę na podtrzymaniu stałej aktywności fizycznej poprzez spacery po
wszelakich nierównościach terenu. Wówczas wtedy obserwujemy jak pacjent stawia kroki.
21
http://www.fizjo-spec.pl/dokumenty/24-dokumenty/49-skala-hoehn-i-yahr ( strona odwiedzana w dniu
04.04.2016r.)
17
Zaleca się rekreację, która będzie połączona z ruchem.
Stadium II  w tej fazie wyróżnia się symptomy obustronne lub mogą być osiowe. W
objawach obustronnych i osiowych nie występują zaburzenia chodu. W zaleceniach
rehabilitacyjnych zaleca się te same co w pierwszym stadium choroby. W tej fazie należy
skupić uwagę na to czy ma wyprostowaną sylwetkę, można zastosować ćwiczenia takie jak:
pisanie dużych liter, wstawanie z ławki, łóżka czy krzesła, chodzenie po stopniach( schody),
siadanie na łóżku, krześle oraz obracanie się, ćwiczenia na koncentracje- zapamiętywanie,
nauka.
Stadium III- charakteryzuje się pojawieniem objawów takich jak: zaburzenie odruchów,
pacjent zaczyna mieć problemy w wykonywaniem czynności dnia codziennego. W
postępowaniu rehabilitacyjnym zaleca się chodzenie przynajmniej 100 metrów dziennie z
zaznaczeniem żeby kroki były długie oraz żeby pacjent podnosił stopy na wysokość 1,5 cm
nad podłożem. Zaleca się spacery po nierównym podłożu z pokonywaniem przeszkód. W
domu można stosować ćwiczenia na bieżni lub na cykloergometrze.
Stadium IV  Na tym etapie widać w pełni wykształconą chorobę. Jej rezultatem jest
widoczna niesprawność, jednakże chory potrafi samodzielnie stać jak i chodzić, ale te funkcje
stają się w dużym stopniu utrudnione. W tym stadium zaleca się takie same ćwiczenia jak we
wcześniejszym etapie choroby. Dodatkowo zaleca się ćwiczenia koncentracji, która ma się
ograniczać do realizowania i skupiania się na jednym zadaniu a nie na kilku na raz. W tym
przypadku należy się koncentrować na siadaniu czy wstawaniu oraz ćwiczenia pisania i
rozciągające.
Stadium V  na tym etapie chory przebywa na łóżku oraz na wózku inwalidzkim. W
przebiegu rehabilitacyjnym zaleca się stosowanie pionizacji biernej oraz czynnej z konieczną
asekuracją lub pomocą rodziny czy opiekuna. Do procesu chodzenia używa się balkoników
oraz specjalnych wózków służących do nauki poruszania się. Należy stosować profilaktykę
przeciw odleżnową.
W tej skali Hoehn i Yahra najważniejszym stadium choroby przejawia się w etapie II i III,
ponieważ w tych etapach ocenie podlegają pełnione czynności życia codziennego przez
pacjenta. 22
22
J. Pasek, J. Opara, T. Pasek, S. Kwiatek, A. Sieroń Choroby układu Pozapiramidowego, Aktualn Neurol 2010,
10(2), p. 94-99, Katowice, 2010 r.
18
2.3 Kinezyterapia osób chorych na Parkinsona
W leczeniu chorego na Parkinsona bardzo ważną rolę odgrywa kinezyterapia w której
w skład wchodzą ćwiczenia fizyczne. Wykonywanie ćwiczeń fizycznych powoduje
opóz
nienie pojawiających się zaburzeń związanych z ruchem oraz wpływają na wzrost
niezależności chorego w codziennym funkcjonowaniu. Przed zastosowaniem ćwiczeń
fizycznych u chorego na Parkinsona należy najpierw przetestować odpowiedni zestaw
ćwiczeń tak aby adekwatnie wpływał na powstałe objawy oraz na mięśnie. Każdy zestaw
ćwiczeni jest dobierany indywidualnie dla pacjenta w zależności od jego potrzeb i aktualnego
jego stanu zdrowia.23
Rehabilitacja w formie kinezyterapii powinna zostać wprowadzona w życie pacjenta w chwili
zdiagnozowania tego schorzenia. Ćwiczenia powinny zostać zaplanowane i wdrążone nawet
wtedy gdy u chorego jego motoryka i aktywność fizyczna są w minimalnym stopniu
ograniczone. Aby kinezyterapia była prawidłowo prowadzona i miała korzystny wpływ na
niwelowanie objawów postępującej choroby Parkinsona to ćwiczenia muszą być prowadzone
systematycznie. Ćwiczenia powinny być wykonywane podczas leczenia farmaceutycznego
lekiem lewodopu w momencie szczytu trwania przyjętej dawki tego leku24.
Rehabilitacja w chorobie Parkinsona jest głównym sposobem leczenia powstałych objawów
wynikających z choroby. Na początku wprowadzania usprawniania należy wprowadzić nacisk
na ćwiczenia związane z postawą ciała oraz chodem. Kinezyterapia w chorobie Parkinsona
obejmuje ćwiczenia oddechowe, związane z równowagą, wpływające na rozluz
nienie mięśni
za pomocą masaży jak i również wprowadza się ćwiczenia bierne jak i czynne. Ćwiczenia dla
pacjentów mogą się odbywać indywidualnie lub być prowadzone grupowo. Gimnastykę
należy zacząć od niskich pozycji począwszy od ćwiczeń dużych stawów aż do małych . Na
początku treningi nie powinny trwać zbyt długo ale z czasem w zależności od stanu chorego
można je wydłużyć oraz zwiększać liczbę powtórzeń. Zajęcia dla pacjentów nie mogą być
męczące. W czasie przerw pomiędzy treningami powinno się wprowadzać ćwiczenia
oddechowe oraz relaksacyjne.25
23
A. Krygowska- Wajs, U. Fiszer Znaczenie aktywności fizycznej w chorobie Parkinsona. Polski przegląd
Neurologiczny 2014; 10(2):XX-XX
24
D. Kozak - Pustowska, J. Iłżecka, J. Piskorz, G. Wójcik, D. Nalepa. Kinezyterapia w chorobie Parkinsona.
Medycyna Ogólna i nauki o zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr1, 19-23
25
J. Pasek, J. Opara, T. Pasek, S. Kwiatek, A. Sieroń, Choroby układu pozapiramidowego. Aktualne spojrzenie
na rehabilitację w chorobie Parkinsona wybrane zagadnienia. Aktualn Neurol 2010, 10(2), p. 94-99.
19
Celem przeprowadzania treningów są :
- wyeksponowanie mięsni takich jak : ud, pośladków, brzucha czy grzbietu. Odpowiadają one
za utrzymanie właściwej postawy ciała.
- zwalczanie pojawiającym się przykurczom mięśni
- utrzymanie właściwej sprężystości kręgosłupa
- zachowanie właściwej wentylacji płuc
- utrzymanie poprawnej prężności klatki piersiowej
-poprawienie perystaltyki jelit
- wpływ na łatwiejsze zasypianie oraz utrzymanie dłuższego snu
- zachowanie przez jak najdłuższy czas dobrej sprawności fizycznej
- utrzymanie przez jak najdłuższy okres samodzielności przy wykonywaniu czynności dnia
codziennego.
Przed rozpoczęciem wykonywania zadań należy uwzględnić zasady ćwiczeń, które mają
ułatwić funkcjonowanie pacjentowi. Pacjent powinien być świadomy tego co może robić a
czego ma unikać. Na początku pacjentowi powinno się przekazać kiedy ma ćwiczyć i że
ćwiczenia mają odbywać się systematycznie. Pacjent ma ćwiczyć w porach dnia gdy czuje się
najlepiej oraz jego sprawność jest na dobrym poziomie. Dobry czas sprawności przypada
pacjentowi w porach gdy działanie leku utrzymuje się w optymalnym okresie. Ćwiczenia dla
pacjentów są dobierane pod kątem maksymalnych ich możliwości ruchowych oraz aktualnej
fazy choroby. Ilość powtórzeń oraz czas wykonywanych zajęć powinna być dobrana
indywidualnie dla każdego chorego pod względem stopnia tolerancji ciała do wykonywanych
ćwiczeń. Jednakże gdy pacjent znajduje się w dobrej formie zdrowotnej oraz psychicznej
może wykonywać ćwiczenia 2x dziennie. Charakter wykonywanych ruchów powinien być
płynny oraz łagodny. Nie które ćwiczenia mogą powodować ból, który jest wynika z
przykurczów, pacjent w takiej sytuacji nie powinien się zrażać do ćwiczeń ale mieć
świadomość co powoduje ten ból i pracować na tymi partiami mięśni by zwalczać
przykurcza. Ćwiczenia muszą być wykonywane na twardej powierzchni a nie miękkiej i
zapadającej się. Strój pacjenta powinien być wygodny, który nie będzie ograniczał
wykonywania ruchów.
W leczeniu choroby Parkinsona stosuje się metodę Bobatha dla osób dorosłych oraz metodę
PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) czyli torowanie nerwowo-mięśniowe.
Metoda Bobatha polega na zapobieganiu nie fizjologicznych odruchów odbiegających od
normy i nauce tych odruchów, które są fizjologiczne. W tej metodzie głównym celem jest
20
ulepszenie koordynacji ruchu poprzez wpływanie na :
* regulacje napięcia mięśniowego
* wspomaganie percepcji
* zwalczanie formułowaniu się złych wzorców ruchowych
* nauka prawidłowych wzorców ruchowych przez torowanie
Metoda PNF polega na stymulowaniu nerwów oraz mięśni za pomocą bodz
ców:
a) eksceroreceptywnych (skóra, słuch, oczy) polegających na:
- stymulacji dotykowej jest to terapia manualna bezpośrednio na skórze chorego
charakteryzuje się stosowaniem techniki chwytu lumbrikalnego
- stymulacja wizualna polega na wzrokowym kontakcie pacjenta z terapeutą, który ćwiczy
czynnie oraz biernie częściami ciała pacjenta
- stymulacja werbalna polega na przekazywaniu pacjentowi dokładnych instrukcji co do
ćwiczeń, które musi je wykonać
b) prioreceptywnych ( układ ruchu)
- rozciąganie polega na zaangażowanie ruchu mięśni przez rozciąganie ich i zainicjowaniu
napięcia danego mięśnia
- stymulacja stawu polega na wykonywaniu manipulacji w stawie wykonując pociąganie oraz
przybliżanie. W czasie pociągania dochodzi do rozciągnięcia powierzchni stawowych
odpowiedzialnych za ruch. Natomiast w przybliżaniu wykonuje się ściskanie powierzchni
wchodzący w budowę danego stawu.
Poprzez zastosowanie metody PNF dążymy do :
* utrzymania jak najlepszego stanu koordynacji ruchów ciała chorego
* zniwelowanie występowania nieprawidłowego wzorcu ruchowego
* utrzymania w normie napięcia
* niwelowanie powstających przykurczów mięsni
* wzmocnienie mięśni26.
Niezbędnym elementem sprawnego leczenia rehabilitacyjnego jest rozpoczęcie ja
najwcześniej ćwiczeń ogólno usprawniających. Dzięki zastosowaniu gimnastyki a w
szczególności ćwiczeń : izometrycznych głowy, barków, kończyn górnych, kończyn dolnych,
tułowia, chodu, pamięci, mowy, twarzy, można zwalczać powstawaniu przykurczów,
drętwieniu oraz innych objawów pojawiających się w tej chorobie. Przykładowe ćwiczenia,
26
. Zawistowska. Możliwości leczenia usprawniającego w Chorobie Parkinsona. Wyd. Olsztyńskie
Stowarzyszenie Chorych na Parkinsona, Olsztyn 2005r. (s. 22-25)
21
które można zastosować w chorobie Parkinsona27
1.Wykonujemy skręty głową najpierw w prawo a potem w lewo. Skręty powinny być
wykonywane powoli i nie gwałtownie lecz delikatnie.
2.Wykonujemy delikatne i powolne skłony głową do przodu i do tyłu.
3.Wykonujemy powolne i delikatne krążenie głową zaczynając od prawej strony a póz
niej
przechodzimy na lewą stronę
Przykładowe ćwiczenia na barki:
1.Wykonujemy unoszenie go góry i opuszczanie do do dołu najpier jednego barku a póz
niej
drugiego a na końcu dwóch barków na raz
2.Ściągamy barki do przodu a póz
niej ku tyłowi
3.wykonujemy na przemian okrężne ruchy barków, a na końcu obydwoma
Przykładowe ćwiczenia kończyn dolnych:
1.Wykonujemy naprzemienne zginanie kończyn dolnych z przemieszczeniem tej kończyny
najpierw do przodu póz
niej do tyłu
2.Podnosimy minimalnie do góry najpierw jedną kończynę dolną i wykonujemy nią ruchy
okrężne a następnie zmieniamy kończynę
3.W pozycji leżenia tyłem ( na plecach) wykonujemy najpierw jedną kończyną odwodzenie
do boku a póz
niej zmieniamy na drugą kończynę
4.W pozycji tyłem wykonujemy rowerek
5.W pozycji przodem ( na brzuchu) ręce splatamy u podkładamy je pod brodę i wykonujemy
unoszenie najpierw jedna nogą a póz
niej drugą. Wykonując te ćwiczenie nie odrywamy
bioder od podłoża ruch powinien być płynny
6.Wykonujemy stopami ruchy okrężne
7.Wykonujemy naprzemienne stanie najpierw na palcach a potem na pietach
Przykładowe ćwiczenia kończyn górnych:
1.Zaczynamy od wykonywania mocnego zaciskania w piąstkę dłoni a następnie ją
rozprostowujemy przyczyn rozszerzamy palce powodując napięcie
27
: A. Zawistowska. Możliwści leczenia usprawniającego w chorobie Parkinsona. Olsztyńskie Stowarzyszenie
Chorych na Parkinsona. Olsztyn 2005r.( s.16)
22
2.Wykonujemy zaciskanie dłoni na małej miękkie piłeczce poczym je rozluz
niamy
3.Wykonujemy toczenie ołówka w palcach. Ćwiczenie wykonujemy na stabilnym i płaskim
podłożu
Przykładowe ćwiczenia tułowia:
1.Wykonujemy skłony tułowia do przodu po czym wracamy do pozycji wyjściowej
wyprostnej
2.Dłonie kładziemy na biodrach i próbujemy wykonać zgięcie tułowia
3.Wykonujemy skręty tułowia na boki w lewą i prawą stronę
4.Wykonujemy krążenie biodrami
Przykładowe ćwiczenia w leżeniu przodem :
1.Leżąc przodem wykonujemy naprzemienne ruchy podnoszenia rąk do góry
2.W tej samej pozycji wykonujemy zginanie w stawie kolanowym a następnie wyprost
W tej samej pozycji wykonujemy podnoszenie wyprostowanej nogi naprzemiennie
Przykładowe ćwiczenia w leżeniu tyłem :
1.W pozycji leżenia tyłem wykonujemy zgięcie grzbietowe i podeszwowe stóp
2.W leżeniu tyłem wykonujemy rotacje stóp najpierw wewnętrzną a póz
niej do zewnątrz
3.W leżeniu tyłem zginamy kończyny dolne w stanach kolanowych wykonujemy skręty
naprzemiennie najpierw w jedną stronę póz
niej w drugą
W tej samej pozycji przy zgiętych kolanach Wykonujemy podniesienie miednicy do góry i
wytrzymujemy kilka minut w tej pozycji
Przykładowe ćwiczenia w klęku prostym oraz podpartym:
1.W pozycji klęku prostego wykonujemy podnoszenie rąk do góry i do granic możliwości
wykonujemy wyciąganie kręgosłupa do góry
2.W pozycji klęku podpartego wykonujemy podnoszenie rąk horyzontalnie ( w bok) na
przemian
3.W tej samej pozycji wykonujemy naprzemienne podnoszenie rąk i nóg. Zaczynamy od
podnoszenia prawej ręki i lewej nogi następnie dokonujemy zmiany
Przykładowe ćwiczenia w pozycji zasadniczej ( w staniu)
1.W pozycji stojącej przy asekuracji najlepiej przy ścianie lub drabinkach wykonujemy
uniesienie prawej ręki do góry i robimy skłony do lewego boku
23
2.W tej samej pozycji unosimy kończyny do górne przy wyprostowanej sylwetce
wykonujemy klaśniecie dłoniami
Przykładowe ćwiczenia chodu:
1.Wykonujemy chodzenie po równym podłożu starając się unosić stopy nad podłożem
2.Wykonujemy chodzenie do przodu i do tyłu unosząc nogi nad podłożem
Przykładowe ćwiczenia na zapamiętywanie :
1.Podawanie do podanego słowa synonim ( słowo o przybliżonej treści ) oraz antonimy (
słowo o innej treści)
2.Podawanie cech do określonego słowa
3.Podawanie zawodu do wymienionych nazw czynności
Przykładowe ćwiczenia na zwalczanie problemów związanych z przełykaniem :
1.W przypadku pojawienia się krztuszenia należy zacząć pić ale powoli i robić małe łyki
2.Najlepiej w takich sytuacjach pic przez słomkę
3.W trakcie picia nie należy pochylać głowy do tyłu
4.Należy pić z naczyń niewysokich, które są szerokie
Przykładowe ćwiczenia mowy:
1.Ćwiczenia mowy powinno się zacząć od głośnego a nawet krzyczenia prostych i krótkich
słów taki jak : TAK, NIE HEJ, HEJA
2.Powinno się ćwiczyć wymowę najpierw krótkich dwu lub trzysylabowych słów, a póz
niej
przejść do dłuższych
3.Należy czytać na głos począwszy od krótkich zdań
4.Ćwiczenia spontanicznych zdań, takich jak : żarty, krótkie opowiadania
Przykładowe ćwiczenia twarzy:
1.Zaczynamy od marszczenia brwi ( tak jak byśmy się dziwili ) a następnie je rozluz
niamy
2.Wykonujemy marszczenie nosa
3.Wykonujemy podciąganie warg w taki sposób jak byśmy chcieli gwizdać, a po chwili
rozciągamy w szeroki uśmiech
4.Nabieramy powietrza a póz
niej je wypuszczamy
24
5.Wykonujemy uśmiechy najpierw po jednej stronie a potem po drugiej 28
W rehabilitacji można zastosować masaż, który również odgrywa istotną rolę w procesie
leczniczym. W chorobie Parkinsona można zastosować następujące rodzaje masaży:
Tabela3. Charakterystyka masażu podwodnego
Masaż podwodny ( natryskowy)
masaż odbywa się w środowiku
Opis wodnym I jest wykonywany w wannie
albo na basenie rodzaju Hubbarda. W
trakcie trwania zabiegu za pomocą ręki
kontrolujemy napięcie mięśni, ciśnienie
oraz temperatue
Temperature 36-38 stopni Celsjusza
1,5-2 atm,
ciśnienie w czasie trwania masażu można
zwiekszać ciśnienie
Żródło opracowanie własne na podstawie książki H. Bartyzel-Lechforowicz, E. Jandziś. Fizjoterapia w
wybranych schorzeniach geriatrycznych. Wyd. Konsorcjum Akademickie. Rzeszów, 2009 (s. 133)
28
M. Rudzińska, I. Gatkowska, E. Mirek, A. Szczudlik. Poradnik. Choroba Parkinsona Leczenie
farmakologiczne i rehabilitacja. Wyd. MSD, Kraków 2007 ( 24-28, 31-33)
25
Tabela 4. Charakterystyka masażu Aquavibron
Masaż Aquavibron (podwodny)
Okolica ciała Kończyny dolne
Temperatura 37-39 stopni Celsjusza
Czas 10-20 minut
Żródło opracowanie własne na podstawie książki H. Bartyzel-Lechforowicz, E. Jandziś. Fizjoterapia w
wybranych schorzeniach geriatrycznych. Wyd. Konsorcjum Akademickie. Rzeszów, 2009 (s. 133)
Tabela5. Charakterystyka masażu klasycznego
Masaż klasyczny
Cel masażu -Poprawa krążenia
-rozluz
nienie mięśni
- głaskanie dosercowe
Techniki masażu - rozcieranie
- ugniatanie podłużne
Żródło opracowanie własne na podstawie książki H. Bartyzel-Lechforowicz, E. Jandziś. Fizjoterapia w
wybranych schorzeniach geriatrycznych. Wyd. Konsorcjum Akademickie. Rzeszów, 2009 (s. 134)
26
Rysunek 3. Otwieranie i zaciskanie dłoni
y
ródło: opracowanie własne
Rysunek 4. Ćwiczenia chodu w torze ruch
y
ródło: opracowanie własne
27
Rysunek 5. Ćwiczenia tułowia
y
ródło: opracowanie własne
Rysunek 6. Ćwiczenia kończyn dolnych
y
ródło: opracowanie własne
28
Rysunek 7. Ćwiczenia barków
y
ródło: opracowanie własne
Rysunek 8. Skręty głową
y
ródło: opracowanie własne
29
2.4 Fizykoterapia w chorobie Parkinsona
W chorobie Parkinsona można zastosować nie tylko leczenie przez ruch, ale również
zabiegi fizykalne. W skład zabiegów fizykalnych w chorobie Parkinsona wchodzą
I. Zabiegi przeciwbólowe:
*jonoforeza ksylokainowa lub hydrokortyzonowe
II. zabiegi rozgrzewające
* sollux29
III. Elektrostymulacja
* prądy o małej częstotliwością - są to dwie elektrody o impulsach prostokątnych,
elektrody są małe i położone na punktach ruchowych mięsni stymulowanych. Czas
trwania takich impulsów wynosi od 0,2- 0,5 ms. Natomiast czas trwania w drugim
obwodzie wynosi 100-300ms. Przerwa w trakcie podwójnych impulsów w kończynie
górnej wynosi 1ms, natomiast w kończynie dolnej 1,5ms. Czas trwania zabiegu
wynosi od 10 do 15 minut. Zabiegi powinny być wykonywane co drugi dzień a seria
zabiegów od 10 do 15.
* stymulacja mięsni impulsem prostokątnym albo trójkątnym. Do elektrostymulacji
metodą tonolizy służy aparat Myotonolit-4 lub Stygmat S-120. W tych aparatach
występują kanały, które charakteryzują się :
kanał1 i 2- działa na mięśnie osłabione
kanał 3i 4 działa na mięśnie antagonistyczne
kanał 1i 3 są to impulsy trójkątne trwające 0,1- 1,0ms
kanał 2i4 są to impulsy trwające 2-5 kHz
Częstotliwość wynosi od 30 do 200Hz.
Współczynnik wypełnienia 0,5
Czas impulsów wynosi od 100 do 1000ms
Natężenie wynosi 120 mA
Czas trwania zabiegu od 10 do 15 minut, zabiegi są wykonywane co drugi dzień. Seria
tych zabiegów powinna wynosić od 10 do 15
IV. Elektrostymulacja z synchronizowanymi prądami o małej i średniej częstotliwości.
Ten rodzaj zabiegu jest wykonywany na aparacie Pulsotronie St-5D, który jest
dwukanałowy
kanał1- jest to prąd o średniej częstotliwości i wynosi 5kHz i jest stosowany na
antagonisty
Czas impulsu modulowanego wynosi 5- 990ms,
Czas przerwy wynosi 5-4000ms.
Natężenie prądu od 0-160mA, stosunek impulsu czasu do opadania wynosi 4:1
29
J. Sienkiewicz. Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona. (s.26)
30
kanał2 jest to impuls trójkątny o szerokości 0,2ms jest stosowany na osłabione
mięsnie.
W kanale 1-2 opóz
niony czas impulsu w kończynach górnych wynosi 20-30ms a w
kończynach dolnych 50-60ms.
Do tego rodzaju zabiegu są wykorzystywane elektrody o małej powierzchni oraz są
płaskie. Czas trwania zabiegu wynosi od 10 do 15 minut. Natomiast zabiegi powinny
być wykonywane co drugi dzień w serii do 10 zabiegów.
V. Ultradz
więki
Zabieg jest wykonywany schematem odogonowym to znaczy że ruch głowicą jest
wykonywany jest na podstawie tego schematu. Zabiegi są wykonywane co drugi dzień
e serii od 10 do 15. Czas wykonania wynosi od 8 do 10 minut. Zalecana jest dawka
słaba 0,1-0,2 W/cm
VI. kąpiele
* kwasowęglowa
* solankowa- 2%
* radoczynna
* perełkowa
Kąpiele są wykonywane co drugi dzień. Temperatura wody powinna wynosić od 37-39
stopni. 30
Rysunek 9. Ultradz
więki
y
ródło: opracowanie własne
30
: H. Bartyzel- Lechforowicz, E. Jandziś. Fizjoterapia w wybranych schorzeniach geritrycznych. Wyd.
Konsorcjum Akademickie, Rzeszów 2009 (s. 133-134)
31
2.5 Leczenie farmakologiczne w Chorobie Parkinsona
W leczeniu Farmakologicznym choroby Parkinsona można przyjmować różne rodzaje
lekarstw. Głównym zadaniem w leczeniu farmakologicznym jest :
A. podwyższenie ilości dopaminy w mózgu za pomocą stosowania leku lewodopy.
B. zainicjowanie reakcji tych obszarów mózgu występujących w strefach dopaminy,
stosowany jest lek antagonista dopaminy
C. zwalczanie występujących środków chemicznych, które stymulują prawidłowe efekty
dopaminy. Wówczas są podawane leki antycholinergiki, entakopon, tolkapon,
selegilina
D. wzrost powstawania dopaminy oraz umożliwienie jej zaniku przez stosowanie leku
amadantyny
Lekarstwo oraz przyjmowane ich dawki ustalane są indywidualnie pod każdego pacjenta.
Niestety stosowane lekarstwa nie powodują hamowania rozwoju choroby Parkinsona,
ponieważ jej się nie da wyleczyć można jedynie niwelować oraz opóz
niać powstałe objawy.
Stosowane leki mają ułatwić funkcjonowanie chorym, jednakże częste i długotrwałe
przyjmowanie ich może doprowadzić do powstania skutków ubocznych.31
2.5.1. Skutki uboczne leczenia farmakologicznego
Na początku choroby Parkinsona aby zniwelować obumieranie jak największej ilości
komórek z istoty czarnej stosuje się leczenie farmakologiczne. W tym leczeniu
farmakologicznym podaje się L-Dopy, które w stosowaniu częstym i dużych dawkach mogą
doprowadzić do pojawienia się sporych ilości powikłań związanych z motoryką człowieka. W
tej chorobie takie powikłania dzieli się na :
*fluktuacje ruchowe
*dyskinezje
Gdy występuje już zaawansowana choroba Parkinsona to w końcowych dawkach stosowania
leku zaczyna pojawiać się fluktuacja ruchowa. Dzieje się tak, gdyż po stosowaniu tego leku
czas poprawy funkcjonowania motorycznego skraca się w stosunku do narastania choroby.
Końcowe przyjmowanie dawki może objawiać się przez różne symptomy np. depresja, lęki,
niepokój ruchowy, nadmierne pocenie się, itp. Również w tej fazie występuje dyskineza są to
31
B. Mccall, Jak sobie radzić z chorobą Parkinsona. Wyd. JK, 2007r. (s. 84)
32
mimowolne ruchy, skutkujące na odpowiedz
podawanego lekarstwa lewodopu albo
stosowania agonistów dopaminy. Najczęściej dyskineza pojawia się na szczycie
przyjmowanej dawki lekarstwa32.
Istotnym elementem, który wpływa na decyzję na rozpoczęcie przyjmowania leków
lub ich zmianę jest sytuacja w której obecnie się znajduję pacjent. Oznacza to na jakim etapie
funkcjonowania znajduje się chory czy wymaga w danej chwili lekarstw czy podane
substancje nie poprawiają czynności dnia codziennego. Każdy przypadek należy
indywidualnie zdiagnozować. Na leczenie największy wpływ ma obecny stan psychiczny
chorego33.
32
I. Laskowska. Starość i drżenie. Specyfika wybranych zaburzeń poznanych a afektywnych w chorobie
Parkinsona.. (s. 85)
33
J. Sienkiewicz. Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona (s. 25)
33
ROZDZIAA
III
3.1 Znaczenie syndromu On- Off
Syndrom On-Off (fluktuacje On-off) występuje u osób, które zażywają lewodopę oraz od
dłuższego czasu chorują na Parkinsona. Syndrom On-off wywoływany jest prawdopodobnie
przez sama chorobę jaki przyjmowanych lekarstw. Jednakże samo przyjmowanie lewodopa
nie powoduje występowania objawów On-Off. Osoby chorujące na Parkinsona po paru latach
leczenia odczuwają działania konkretnych dawek lewodopa. Chorzy odczuwają efekty
malejące lub zanikające przyjmowanych dawek. Powinno się utrzymywać całkowitą dzienną
porcje lewodopa na stałym poziomie, przy zmniejszonej ilości dawki podawanego leku.
Wskazane jest wprowadzenie zmian w stosunku do form wyzwalania i kontrolowania
lewodopa. W związku z czym może to poskutkować w podtrzymaniu stałego poziomu
lewodopa w krwiobiegu oraz zwiększeniu czasu miedzy podawanymi dawkami o 30-50%.
Lekarz osobie chorej może polecić przyjmowanie leku etakapon, który ma za zadanie
spowalniać przebieg rozkładu podawanej jednostki lewodopa oraz zwiększyć czas działania
jej. Również lekarz może choremu przepisać inne leki antagonistyczne takie jak:
bromokryptyny, lisurydy, ropinirolu, pergolidu, cabergolinu oraz pramipexolu. Pacjenci mogą
jeszcze przyjmować leki, które będą spowalniać rozkład dopaminy znajdującej się w mózgu.
Wówczas te leki mają wydłużać działanie dawki lewodopy.
3.1.1. Zjawisko przełączeń On-Off
Syndrom On- Off jest to zjawisko, które charakteryzuje się nieoczekiwanym przeskokiem z
ogólnie dobrej formy sprawności   faza On do nieoczekiwanej niesprawności   faza Off .
Objawy następują momentalnie i nieprzewidywalnie, że można nazwać te zjawisko jak 
działanie lampy elektrycznej . Fluktuacja On- Off to nie jest to samo zjawisko co zamarzanie
w chorobie Parkinsona. Zamarzania jest to zastopowanie w trakcie chodu, które działa od
kilku sekund do kilku minut. Chorzy te zjawisko opisują jako odczuwanie zamarzania stup i
niemoc nimi poruszania przy jednoczesnym odczuciu górnej części ciała. W porównaniu do
zamarzania fluktuacja On- Off trwa od kilku minut do kilku godzin. Można przypuszczać, że
za każdym razem gdy dochodzi do wystąpienia objawów On- Off zachodzą różne
mechanizmy mózgowe. Konsekwencją wystąpienia tego zjawiska nie są tylko pojawiające
się blokady ruchowe. Występują jeszcze : strach, blokady wizualne, pocenie się, oraz bóle w
odrębnie kończyn.
34
3.1.2. Leczenie fluktuacji On- Off
W leczeniu występowania zjawiska On-Off można zastosować  wearing Off , które
charakteryzuje się zwiększeniem częstotliwości dawkowania albo dnia utrzymywania
lewodopy. W skuteczności leczenia syndromu mogą być pomocne następujące czynniki:
1) Chory może przyjmować dodatkową jednostkę porcji lewodopy.
Jednakże takie przyjmowanie leku bywa nieskuteczne. Żeby
wchłanianie leku odbywało się szybciej można pokruszyć lewodopy a
nie połykać w całości tabletkę.
2) Choremu w fazie off można podawać apomorfinę, która jest
antagonistem dopaminy. Ten lek jest podawany w formie zastrzyków
podskórnych. Apomorfina ma za zadania działać jako środek
pomocniczy, gdy inne tabletki przestają odnosić rezultaty. U chorych
można zaobserwować skuteczność wstrzykiwania apomorfiny po 5 do
15 minut. Znacznie szybciej niż po tabletkach czy kapsułkach.
Działanie podawanego zastrzyku działa do ok. 45 minut, pozwalając
pacjentowi przetrwać do chwili pojawienia się syndromu On. Dzięki
przewidywalnej reakcji, pacjent może dużej pozostać w wykonywaniu
czynności dnia codziennego niż jest to możliwe w innych sytuacjach.
3) W sytuacji pojawienia się fluktuacji '' wearing -Off'' ( występuje
zanikanie ostatniej porcji lewodopy, związanej z gwałtowną utratą
ruchliwości) lub fazą On- Off wówczas niepożądana fluktuacja pojawia
się jako reakcja na leczenie lewodopa. Objaw ten polega na
nieprzewidzianej zmianie z dobrej reakcji On na niekorzystna reakcje
Off. W takiej sytuacje ważny jest czas podawania leku , który ma
przypadać na pojawienie sie występowania fluktuacji.
4) Najlepszym rozwiązaniem by, móc dopasować pore podawania leków
do występowania objawów jest założenie przez chorego 24-
godzinnego dziennika. Dzięki zapiskom osoby chorej na Parkinsona,
lekarz może ustalić reakcje na przyjmowane leki oraz ustalić czas w
którym zaczynają się pojawiać niepożądane dolegliwości. Dzięki temu
sposobowi można ustalić formę najbardziej korzystnego leczenia
syndromu On-Off.
W leczeniu fluktuacji najważniejsze jest by chory osiągnął optymalną równowagę oraz jak
najlepszą jakość życia. 34
34
Biuletyn Stołecznego Stowarzyszenia Osób z Chorobą Parkinsona. Wyd. Novartis. Warszawa, nr. 1/29.
2004r.(s. 5-7)
35
3.2 Jakość życia chorego na Chorobę Parkinsona
Jakość życia (ang. Quality of Life- QL) odgrywa nadrzędną role w codziennym
funkcjonowaniu każdego człowieka. Jakość życia jest to podejście o wielorakim oraz
wieloznacznym znaczeniu funkcjonowania na tym świecie. Dla każdego człowieka jakość
życia oznacza co innego- jest to pogląd o charakterze indywidualnym. Jakość życia stała się
istotnym tematem dla każdej jednostki medycyny, ponieważ jest to sposób zwrócenia
zainteresowania na nie tylko aspekty związane z objawami choroby ale sytuacją chorego w
społeczeństwie.
WHO  Światowa Organizacja Zdrowia w 1949 roku określiła jakość zdrowia :   jako stan
pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia a nie tylko brak
choroby.  W tym samym roku WHO powołało zespół, który stwierdził że jakość życia to : 
postrzeganie przez jednostkę jej pozycji życiowej w kontekście uwarunkowań kulturowych i
systemu wartości ją otaczających w realizacji jej celów, oczekiwań i zainteresowań. 
Jakość życia dla osób chorych szczególnie na Parkinsona ma ogromne znaczenie dla nich,
ponieważ charakter tego pojęcia zmienia się za każdym razem gdy u chorego zaczynają się
pojawiać nowe i nie przyjemne objawy tego schorzenia. Co wpływa na złe samopoczucie
psychiczne jak fizyczne pacjenta. Dla tego tak ważne jest interesowaniem się jakości życia
pacjenta.
Do pomiarów satysfakcji jakości życia w procesie leczniczo- rehabilitacyjnym służą
subiektywne opinie wykonane przez samego chorego. Pacjent jest osobą, wydającą werdykt
co do jakości i efektywności przeprowadzonej rehabilitacji. Jednakże żeby tak się stało
pacjent musi potrafić samodzielnie nazywać oraz określać aktualny stan własnego zdrowia.
Do oceny jakości życia mogą posłużyć pacjentowi : kwestionariusze, ankiety, inwentarze
objawów. Na podstawie zebranych arkuszy łatwiej jest określić skuteczność leczenia oraz
rehabilitacji oraz ustalenie ewentualnych powodów obniżenia jakości życia. 35
Jakość życia również się ocenia pod względem aktualnego radzenia sobie z daną sytuacją w
życiu oraz pod względem satysfakcji. Jeżeli występuje mniejsza różnica pomiędzy
oczekiwaną chwilą a rzeczywistą wówczas jakość życia jest lepsza. Czynnikami, które
decydują o satysfakcji z jakości życia są to: ból fizyczny, aktywność fizyczna, relacje ze
środowiskiem oraz społeczeństwem, stan psychiczny, sytuacja finansowa, praca zawodowa,
itp. W odniesieniu do kategorii i jej przebiegu choroby decydują poszczególne czynniki na
stopień jakości życia. W chorobie Parkinsona najistotniejszym czynnikami wpływającymi
niekorzystnie na jakość życia są:
" Upośledzenie w wykonywaniu czynności dnia codziennego
" Czas trwania choroby
" Pojawiająca się depresja- stan emocjonalny
" Dyskinezy
" Zaburzenie funkcjonowania poznawczego
Jednakże czynnikiem, który najbardziej niekorzystnie wpływa na stan jakości życia jest to
35
Pod Red. E. Rutkowska, M. Płaszewska. Aktywizacja osób z niepełnosprawnością. Wybrane problemy
medyczne i kultury fizycznej. Tom I. Wyd. Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu Biała Podlaska2014 (s.
30-31)
36
faza zaawansowania choroby. 36 Jakość życia osób chorych na Parkinsona jest uwarunkowana
od procesu chorobowego, co jest uzależnione względem pojawiających się dolegliwości
ruchowych, takich jak: spowolnienie ruchowe, drżenie oraz sztywność mięśniowa.
Narastające objawy powodują utratę samodzielności przy wykonywaniu codziennych
czynności. Również na jakość życia mają wpływ objawy motoryczne czyli pozauranowe.
Szczególną rolę odgrywają zaburzenia psychiczne a zwłaszcza depresja. Szacuje się że
występowanie depresji w tej chorobie pojawia się bardzo często a jest to związane z :
zaburzeniami snu, problem z czynnościami poznawczymi oraz zaburzenia ruchowe, które
wiąże się z upadkami.37 Większa część pacjentów stwierdza, że upośledzenie chodu jest
główną przyczyną upadków oraz zaniku mobilności i zmniejszenia aktywność społecznej
powodując wówczas niekorzystny wpływ na jakość życia. Związane jest to z utraceniem
niezależności, która jest spowodowana przez wynikający strach przed upadkiem. W związku
z tym pacjenci unikają aktywności fizycznej. Natomiast unikanie aktywności fizycznej wiąże
się z pojawianiem niekorzystnych problemów związanych ze zdrowiem takich jak: zaparcia,
odleżyny, zaburzenia ze snem, osteoporoza, oraz depresja. Ograniczenie wysiłku fizycznego
może przyczynić się do śmiertelności38. Według przeprowadzanych badań polskich
naukowców i tych zagranicznych na temat jakości życia z chorobą Parkinsona wynika że
największy wpływ na zadawalającą jakość życia chorego ma depresja. Wówczas Choroba
Parkinsona niekorzystnie wpływa zarówna na samego chorego jak i jego rodzinę lub ich
opiekunów. W związku z pojawiającymi się objawami pacjent zmienia swoje zachowanie co
powoduje obciążenie dla rodziny chorego oraz jego opiekunów. Zmiana zachowania chorego
wynikać z zaburzeni psychicznych doprowadzając do ograniczenia prowadzonej skutecznej
rehabilitacji oraz leczenia zaburzeń związanych z ruchem. Wówczas prowadzona terapia staje
się nie skuteczna dochodzi do pogłębienia niesprawności oraz spadku poziomu jakości życia
chorego. Jednakże gdy pacjenci są poddawani leczeniu farmakologicznym depresji ich jakość
życiowa znacząco polepsza się i poprawia się skuteczność rehabilitacji. Pomimo to nie
wszystkie objawy psychiczne np. otępienie daje się wyeliminować wówczas to staje się
z
ródłem klęski braku satysfakcji chorego oraz lekarza. Objawy które powodują najbardziej
niekorzystny wpływ na jakość życia chorego czyli depresja, zaburzenia snu mogą być
poddane skutecznemu oraz bezpiecznemu leczeniu. Związane jest to z wczesnym ich
rozpoznaniem oraz wprowadzeniem odpowiedniej formy terapii. Odpowiednia terapia
wpływa na umożliwienie dobrego samopoczucia chorego oraz jego członków rodziny.39
36
L. Gozdek, I. Laskowska, M. Michalak, E. Gorzelańczyk. Ocena jakości życia osób z chorobą Parkinsona. Polskie
Forum Psychologiczne, 2007r. tom12, numer1
37
M. Sobostyl. Subiektywna i obiektywna ocena jakości życia po jednostronnej talamotomii u chorych z dr
żenną postacią choroby Parkinsona. Wyd. Borgis- Postępy Nauk Medycznych 4/2006, (s. 144-148).
38
Kwartalnik. Parkinson - Polska. Ogólnopolski biuletyn o chorobie Parkinsona. Nr. 1(6). 2012r. Fundacja Żyć z
chorobą Parkinsona. (s. 4)
39
Pod. Red. T. Sobowa, J. Sławka. Zaburzenia poznawcze w Chorobie Parkinsona i w innych zespołach
parkinowskich. Wyd. Continuo, Wrocław 2006r. (s. 25-30)
37
Zakończenie
Niniejsza praca pokazała, że na utrzymanie dobrej jakości życia osób chorych na
Parkinsona wymaga przeprowadzenia odpowiedniej formy leczenia. Forma leczenia
chorych wiąże się z regularnym przyjmowaniem leków oraz odpowiednią dawką
podawaną w czasie występowania fluktuacji On  Off. Nie tylko odpowiedni dobór
leków pomaga choremu uzyskać lepszą satysfakcje z życia. Na lepszą jakość życia
chorych również wpływa prawidłowo przeprowadzona rehabilitacja. Żeby
rehabilitacja była skuteczna musi być przeprowadzana w sposób ciągły oraz
systematyczny, musi się opierać na współpracy pacjenta z terapeutą. Dzięki
wprowadzeniu ćwiczeń fizycznym, chorzy mogą zwiększyć swoją sprawność ruchową
oraz siłę mięśniową jak i ograniczyć powstawanie upadków. Prawidłowe oraz
odpowiednie ćwiczenia mogą skutecznie minimalizować powstawanie nowych i
nieprzyjemnych objawów. Poprzez wykorzystywanie różnych form terapeutycznych,
pacjenci mogą wykazywać się lepszą samodzielnością jak i sprawnością fizyczną co
pozwala im mieć lepszą satysfakcje z życia. Jeżeli pacjenci akceptują swoją chorobę,
wówczas ich jakość życia jest bardzo dobra. Dzięki temu mogą lepiej funkcjonować
w społeczeństwie jak i bardziej się cieszyć z życia.
Mimo stosowania leczenia farmakologicznego oraz rehabilitacji nie da się wyleczyć z
choroby Parkinsona, co związane jest z nieznaną przyczyną powstawania tej choroby.
38
Bibliografia
Literatura:
1. H. Bartyzel-Lechforowicz, E. Jandziś. Fizjoterapia w wybranych schorzeniach
geriatrycznych. Rzeszów : Konsorcjum Akademickie, 2009.
2.I.Fritsch, Choroba ParkinsonA. Poradnik dla chorych, i ich rodzin, opiekunów i
przyjaciół. Kraków : ESPE, 2003.
3. I. Laskowska, Specyfika wybranych zaburzeń poznawczych i afektywnych w chorobie
Parkinsona w świetle badań lingituidalnych. Kraków : Uniwersytet Pedagogiczny , 2012.
4. F. Lehmann- Hom, A. Ludolph. Neurologia diagnostyka i leczenie. Wrocław : Medyczne
Urban& Partner, 2004.
5.W. Liebenstund, Fries Ingeborg. Rehabilitacja w chorobie Parkinsona . Kraków :
ELIPSA- JAIM, 2007.
6.B. Mccall, Jak sobie radzić z chorobą Parkinsona. A
ódż : JK, 2007.
7.J. Opara, Fizjoterapia w Chorobie Parkinsona. Katowice : Akademia Wychowania
Fizycznego , 2014.
8. M. Paprocka- Borowicz, M. Zawadzki. Fizjoterapia w chorobach układu ruchu.
Wrocław : Medyczne, 2007.
9.J. Przeszłowska, Znaczenie rehabilitacji w chorobie Parkinsona w ocenie pacjentów.
Rzeszów : UR, 2010.
10. M. Rudzińska, I. Gatkowska, E. Mirek, A. Szczudlik. Choroba Parkinsona. Poradnik
dla pacjentów i ich rodzin. Kraków : Uniwersytet Jagielloński , 2013.
11. M. Rudzińska, I. Gatkowska, E. Mirek, A. Szczudlik. . Poradnik. Choroba Parkinsona.
Leczenie farmakologiczne i rehabilitcja. Kraków : MSD, 2007.
12. M. Rudzińska, A. Szczudlik. Atlas zaburzeń i chorób ruchu. Kraków : Uniwersytet
Jagielloński, 2008.
39
13. E. Rutkowska, M. Płaszewska. Aktywizacja osób z niepełnosprawnością. Wybrane
problemy medyczne i kultury fizycznej. Biała Podlaska : Wydział wychowania fizycznego i
sportu, 2014.
14. T. Sobowa, J. Sławka. Zaburzenia poznawcze i psychiczne w chorobie Parkinsona i w
innych zespołach parkinsonowskich. Wrocław : Conlinuo, 2006.
15.K. Spodaryk, Patologia narządu ruchu. Warszawa : Lekarskie PZWL, 2002.
16. B. Wachelko, Żakowska. Zarys medycyny geriatrycznej. Warszawa : Lekarskie PZWL,
2000.
17.A. Zawistowska, Możliwości leczenia usprawniającego w Chorobie Parkinsona. Olsztyn :
Olsztyńskie Stowarzyszenie Chorych na Parkinsona, 2005.
Artykuły:
1) L. Gozdek, I. Laskowska, M. Michalak, E. Gorzelańczyk. Ocena jakości życia
osób z chorobą Parkinsona. Polskie Forum Psychologiczne, 2007r. tom12, numer1
2) D. Kozak - Pustowska, J. Iłżecka, J. Piskorz, G. Wójcik, D. Nalepa. Kinezyterapia
w chorobie Parkinsona. Medycyna Ogólna i nauki o zdrowiu, 2015,
Tom 21, Nr1, 19-23
3) A. Krygowska  Wajs, Przedkliniczny i wczesny okres choroby Parkinsona 
diagnostyka i możliwości leczenia neuroprotekcyjnego, Klinika Neurologii Collegium
Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
4) A. Krygowska- Wajs, U. Fiszer Znaczenie aktywności fizycznej w chorobie
Parkinsona. Polski przegląd Neurologiczny 2014; 10(2):XX-XX
5) J. Opara Praktyczne Zasady rehabilitacji w Chorobie Parkinsona, opublikowane w
Rehabilitacja w praktyce, 2007r.
6) J. Pasek, J. Opara, T. Pasek, S. Kwiatek, A. Sieroń, Choroby układu
pozapiramidowego. Aktualne spojrzenie na rehabilitację w chorobie Parkinsona
wybrane zagadnienia. Aktualn Neurol 2010, 10(2), p. 94-99.
7) J. Sienkiewicz. Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona. Fundacja Żyć z chorobą
Parkinsona.
8) M. Sobostyl. Subiektywna i obiektywna ocena jakości życia po jednostronnej
talamotomii u chorych z dr żenną postacią choroby Parkinsona. Wyd. Borgis-
Postępy Nauk Medycznych 4/2006,
40
9) Biuletyn Stołecznego Stowarzyszenia Osób z Chorobą Parkinsona. Wyd. Novartis.
Warszawa, nr. 1/29. 2004r.
10) Kwartalnik. Parkinson - Polska. Ogólnopolski biuletyn o chorobie Parkinsona. Nr.
1(6). 2012r. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona.
11) http://www.kine4life.com/index.php/pl/dzial-dla-pacjentow/geriatria/40-choroba-
parkinsona-najistotniejsze-fakty-z-postepowania-fizjoterapeutycznego
41
SPIS TABEL
Tabela1. Kryteria diagnostyki Choroby ................................................................... 7
Tabela2. Charakterystyka objawów ........................................................................ 12
Tabela3. Charakterystyka masażu podwodnego ..................................................... 25
Tabela 4. Charakterystyka masażu Aquavibron ..................................................... 26
Tabela5. Charakterystyka masażu klasycznego ...................................................... 26
42
SPIS RYSUNKÓW
Rys.1. Zmiany w mózgu................................................................................................ 5
Rysunek 2: Etapy planowania rehabilitacji ............................................................. 17
Rysunek 3. Otwieranie i zaciskanie dłoni ................................................................ 27
Rysunek 4. Ćwiczenia chodu w torze ruch ............................................................ 27
Rysunek 5. Ćwiczenia tułowia ................................................................................... 28
Rysunek 6. Ćwiczenia kończyn dolnych .................................................................. 28
Rysunek 7. Ćwiczenia barków ................................................................................... 29
Rysunek 8. Skręty głową ............................................................................................ 29
Rysunek 9. Ultradz
więki ............................................................................................ 31
43