dyspozycji zawodowych oraz konkretnej rynarii prowadzących tzw. jednoosobowe Dr n. wet. Joanna Pławińska-Czarnak
wiedzy, gdzie studenci weterynarii mogą praktyki), które wiążą się z występującym e-mail: [e-mail]
Zapalenie stawów świń wywołane zdrowotnym przede wszystkim w Ame-
ryce Północnej, Wielkiej Brytanii i Niem-
przez Mycoplasma hyosynoviae
czech. W wielu państwach zagadnienie to
zostało mniej dokładnie określone. Zwią-
zany z tą chorobą ból pogarsza dobrostan
Marian Truszczyński, Zygmunt Pejsak zwierząt. W konsekwencji świnie wol-
niej przyrastają, zwłaszcza kiedy nie są
z Zakładu Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynaryjnego  Państwowego leczone. Niekiedy eliminowane są z ko-
Instytutu Badawczego w Puławach nieczności przed osiągnięciem wagi rzez
-
nej (około 5%). Występujące enzootycz-
Znaczenie gospodarcze choroby Jak wynika z niepublikowanych własnych nie kulawizny obniżają zyski z produk-
obserwacji, omawiana choroba uwidacz- cji trzody chlewnej z powodu nakładów
W ostatnich 20 latach zapalenie stawów nia się przede wszystkim krótko po prze- związanych z ingerencjami weterynaryj-
wywołane przez Mycoplasma hyosyno- mieszczeniu prosiąt do warchlakarni lub nymi i kosztami leków, zwłaszcza antybio-
viae stało się narastającą przyczyną strat u tuczników po przeniesieniu warchlaków tyków, które wbrew apelom o ich ograni-
w produkcji trzody chlewnej, o czym mię- do sekcji tuczu. Stwierdza się ją również czone użycie są stosowane w znacznych
dzy innymi świadczy publikacja autorów nierzadko w tuczarniach po wprowadze- ilościach. Zgodnie z oceną Christensena
duńskich (1). Nie spotkano prac z ob- niu do nich prosiąt zakupionych zazwy- i wsp. (6) w Danii kulawizny warchlaków
szaru Polski na ten temat, jednak obser- czaj w Danii lub Holandii. Zgodnie z da- i tuczników stanowiły trzecią w kolejno-
wacje terenowe wskazują, że wywołane nymi piśmiennictwa (2, 3, 4, 5) kulawi- ści przyczynę, wśród pozostałych bakte-
przez M. hyosynoviae zapalenie stawów zny u świń, będące wynikiem zapalenia ryjnych chorób świń, konieczności stoso-
stanowi również w naszym kraju zna- stawów, wywołanego przez M. hyosyno- wania antybiotyków, co przekłada się na
czącą przyczynę strat w produkcji świń. wiae, są od dość poważnym problemem ich duże zużycie.
Życie Weterynaryjne " 2014 " 89(2)
111
Prace poglÄ…dowe
tę chorobę. Są nimi: Erysipelothrix rhusio- Wielu autorów uważa zatem (9), że u za-
Arthritis of swine caused by Mycoplasma pathiae, Actinobacillus pyogenes, Strepto- każonej świni pojawienie się objawów kli-
hyosynoviae coccus suis, Haemophilus parasuis, M. hy- nicznych zapalenia stawów kończyn zale-
orhinis, Staphylococcus spp. i Arcanobac- ży od różnych dodatkowych czynników,
Truszczyński M., Pejsak Z., Department of Swine terium spp. (7, 8). Jednak M. hyosynoviae a zwłaszcza różnic w zjadliwości poszcze-
Diseases, National Veterinary Research Institute, uważa się (9) za główny czynnik etiologicz- gólnych szczepów M. hyosynoviae i stanu
Pulawy ny ostrego i o ciężkim przebiegu zapale- odporności wrodzonej świń, na którą mają
nia stawów u warchlaków i tuczników od wpływ czynniki genetyczne i środowisko-
The economic importance of the swine diseases is 30 do 100 kg m.c. (9). Ustalenie przyczy- we oraz sytuacje stresowe (3, 9, 15, 16).
growing since over 20 years. The lameness due to ny wymaga zatem przeprowadzenia badań Na mechanizm pojawiania się objawów
arthritis caused by Mycoplasma hyosynoviae is at bakteriologicznych, określających gatunek chorobowych zapalenia stawów u świń,
present known as a serious problem in the USA and drobnoustroju wywołującego zapalenie. które wcześniej były bezobjawowymi no-
Canada as also in Great Britain, Germany and Den- Mycoplasma hyosynoviae jest zaraz- sicielami M. hyosynoviae, zwracajÄ… uwa-
mark. It occurs also in other EU countries including kiem ściśle związanym ze świnią, jako wy- gę badania Kokotovica i wsp. (17). Wyka-
Poland. Because of decreased animal welfare, about łącznym gospodarzem, wywołującym za- zano w nich różnorodność genotypową
5% of growers have to be excluded from the fur- chorowania na wszystkich etapach tuczu izolowanych szczepów M. hyosynoviae,
ther production. Arthritis increases the production (10). Drobnoustrój ten uważany jest za je- na podstawie analizy polimorfizmu dłu-
costs due to veterinary interventions and antibiotic den z ważniejszych patogenów odnośnie gości amplifikowanych fragmentów DNA
treatment. The most important etiological agent is do wywoływania zapalenia stawów u świń. (amplified fragment length polymorphism
M. hyosynoviae. However, also the following: Erysip- Jest najważniejszym czynnikiem etiologicz- analysis  AFLP). Uzyskane wyniki wy-
elothrix rhusiopathiae, Actinobacillus pyogenes, Strep- nym arthritis kończyn tylnych. Obecność kazały różniące się genotypowo szczepy
tococcus suis and other bacteria can cause arthritis M. hyosynoviae w stawach kończyn tylnych wśród izolowanych ze stawów świń z jed-
in swine. A large proportion of pigs, until slaughter, może mieć charakter bezobjawowy. Zaka- nego stada. Wysunięto przypuszczenie, że
are symptomless carriers of M. hyosynoviae in the żenie przez M. hyosynoviae stawów koń- wystąpienie objawów choroby może być
upper airways and the palatine tonsils. There were czyn przednich, barku i kręgosłupa często następstwem działania kilku odmian ge-
studies performed on the facultative pathogenicity też przebiega bezobjawowo. Bezobjawo- netycznych M. hyosynoviae. Oznacza to,
of M. hyosynoviae strains. Clinical symptoms most of- wy charakter ma również jego obecność że dopiero odpowiednie zestawy odmian
ten appear in 3 to 5-month old pigs. The lameness w migdałkach i górnych drogach odde- genotypowych tego drobnoustroju wywo-
of hind limbs may appear suddenly. Animals may chowych (11). Potwierdzają to doświad- łują działanie chorobotwórcze (17, 18, 19).
also demonstrate a slight reduction of appetite and czalne badania Hagedorna-Olsena i wsp. Mechanizm wyzwalajÄ…cy objawy zapa-
some weight loss. Data concerning laboratory diag- (12), którzy wykazali, że 50% świń mimo lenia stawów i kulawizn wymaga dalszych
nosis are shown, including bacteriological investiga- obecności w stawach kończyn tylnych wy- badań wobec faktu, że duży odsetek świń
tion and PCR for M. hyosynoviae identification and mienionego drobnoustroju, nie wykazywa- jest bezobjawowymi nosicielami M. hyosy-
also serological monitoring for antibody using ELISA. ło od momentu zakażenia do uboju obja- noviae. W tym kontekście chodzi o wyja-
Antimicrobial treatment protocol is discussed. Based wów chorobowych, a po uboju zmian pa- śnienie przyczyn przechodzenia z bezob-
on the own experience tiamulin was recommended tologicznych. jawowego nosicielstwa M. hyosynoviae do
as the antibiotic of choice. W Danii M. hyosynoviae izolowano ze stanów zapalnych i kulawizn.
stawów od świń z ostrym zapaleniem sta-
Keywords: porcine arthritis, Mycoplasma hyosynoviae, wów kończyn tylnych w 17 przypadkach na Objawy choroby
economic importance, diagnosis, treatment 86 zwierząt, co stanowiło 20% (9). Drobno-
ustrój ten wykazano też w stawach kończyn Wywołane przez M. hyosynoviae kulawi-
tylnych u świń niewykazujących stanu za- zny mają najczęściej przebieg ostry; rzad-
W związku z tym zapalenie stawów palnego u 7 z 83 badanych świń, co stano- ko manifestują się łagodnym przebiegiem.
u świń, wywołane przez M. hyosynoviae, wi 8%. Z migdałków izolowano M. hyosy- Choroba pojawia się zazwyczaj nagle. Trwa
uznaje się jako dość ważny problem zdro- noviae od 74% zwierząt, czyli od 64 świń od 3 do 4 miesięcy. Towarzyszy jej utrata
wotny u warchlaków i tuczników oraz mło- na 86 badanych, wykazujących kulawizny apetytu. Obserwowana jest przede wszyst-
dych świń hodowlanych. i od 57% zwierząt, czyli od 50 osobników kim u świń w wieku od 3 do 4 miesięcy.
na 87 badanych, u których nie występo- Zapalenia stawów kończyn tylnych do-
Etiologia wało zapalenie stawów kończyn tylnych. tyczą pojedynczych przypadków. Choro-
Różnica ta okazała się jednak nieistotna ba o charakterze enzootycznym jest przy-
Pierwszym objawem zapalenia stawów statystycznie. Zgodnie z innymi publika- czyną znaczących strat. Z reguły odsetek
kończyn świń, jest kulawizna i obrzęk cjami badaniem laboratoryjnym pobrane- świń kulejących nie przekracza 20% świń
w okolicy stawów. Szczegółowa diagnoza go aseptycznie ze stawów stępu płynu sta- od 30 do 100 kg m.c. (3). W Polsce przy-
przyżyciowa wymaga aseptycznego po- wowego w 20% próbek wykazano obecność padki choroby obserwuje się niejednokrot-
brania z chorobowo zmienionego stawu M. hyosynoviae (13). nie w tuczarniach, po około 7 14 dniach
strzykawką z igłą materiału do badań la- Zgodnie z danymi Nielsen i wsp. (9) po wprowadzeniu warchlaków, szczegól-
boratoryjnych. Pośmiertnemu badaniu bezobjawowe nosicielstwo M. hyosynoviae nie po długotrwałym transporcie.
w celu określenia przyczyny służy bada- w migdałkach występowało u 75% nieku- Z obserwacji klinicznych wynika, że ku-
nie sekcyjne i dalsze badania laboratoryj- lejących lub kulejących świń (9). W innej lawizny uwidaczniają się prawie wyłącznie
ne, jeżeli są konieczne. pracy Nielsen i wsp. (14) wykazali 79% w kończynach tylnych. Zdaniem autorów
Koncentrując się na wywoływanym nosicieli M. hyosynoviae w migdałkach duńskich ból ze strony kończyn przednich
przez M. hyosynoviae zapaleniu stawów u 47 świń niewykazujących kulawizn, któ- może nie ujawniać się z powodu jednocze-
u prosiąt i tuczników oraz u świń przezna- re pochodziły z 8 różnych stad. Większość snego bólu stawów kończyn tylnych i krę-
czonych do rozrodu, należy wspomnieć, świń okazała się nosicielami M. hyosyno- gosłupa (9).
że oprócz tego czynnika etiologicznego viae w migdałkach przez cały okres tuczu, Objawy kliniczne w postaci przyjmo-
inne bakterie również mogą wywoływać do uboju włącznie. wania przez świnie pozycji  karpiowatej
Życie Weterynaryjne " 2014 " 89(2)
112
Prace poglÄ…dowe
uwidaczniajÄ… siÄ™ wtedy, gdy zmiany zapal- rzadszym ujawnianiu siÄ™ procesu choro- tiamuliny z doksycyklinÄ…. Jako leki wspo-
ne, związane z zakażeniem omawianym bowego, uważa się, że maksymalne za- magające zalecane są niesteroidowe prepa-
drobnoustrojem, umiejscowią się w lędz
- bezpieczanie świniom dobrostanu stano- raty przeciwzapalne. W Danii w stadach ze
wiowym odcinku kręgosłupa. wi nadrzędny element profilaktyki ogól- stacjonarnie występującym problemem ku-
Ustępowanie objawów klinicznych może nej (15, 22), podobnie jak w przypadku lawizn na tle zakażenia M. hyosynoviae po
być samoistne, bez stosowania leków (12). wielu innych chorób zakaz
nych wywo- przemieszczeniu prosiÄ…t do warchlakarni
Jednak wczesna parenteralna terapia z uży- łanych przez drobnoustroje warunkowo metafilaktycznie zalecane jest podawanie
ciem skutecznych antybiotyków i niestero- chorobotwórcze. tiamuliny w wodzie do picia.
idowych leków przeciwzapalnych wpływa Szczepionki nie znajdują zastosowania.
na skrócenie okresów kulawizn oraz szybki Ze względu na udział w wywoływaniu Piśmiennictwo
powrót do zdrowia i normalnych przyro- zapalenia stawów ewentualnie różnych
stów, co uzasadnia jej stosowanie. odmian genetycznych M. hyopneumoniae
1. Nielsen E.O.: Lameness in swine. A field study of aethiolo-
Zmiany patologiczne w stawach, i równocześnie kilku gatunków innych bak- gy and epidemiology of lameness in swine with special re-
ference to Mycplasma hyosynoviae infections in growing-
w przypadku zakażenia wywołanego przez terii (czyli polietiologiczny charakter zapa-
-finishing pigs. Ph.D. Thesis. The Royal Veterinary and
M. hyosynoviae i inne bakterie, określane lenia stawów) skuteczność leczenia zależy
Agricultural University, Copenhagen. 2000.
2. Ross R.F.: Mycoplasma hyosynoviae arthritis. W: Leman
są jako osteochondroza (9). Podczas sek- od właściwego doboru antybiotyków, zależ-
A.D., Straw B.E., Mengeling W.L., D Allaire S., Taylor D.J.
cji po przecięciu stawów stwierdza się su- nego od stopnia wrażliwości na nie wcho-
(eds).: Diseases of Swine. Seventh edition. Iowa State Uni-
rowiczo-włóknikowy płyn z domieszką dzących w grę drobnoustrojów. Niezbęd- versity Press, Ames IA, USA 1992, pp. 545 547.
3. Kobisch M., Friis N.F.: Swine mycoplasmoses. Rev. Sci.
krwi, niekiedy mętny lub barwy brunat- ne jest zatem określanie antybiotykow-
Tech. Off. Int. Epiz. 1996, 15, 1569 1605.
nej. Tkanki otaczające staw są obrzękłe (5). rażliwości bakterii izolowanych z uległych
4. Nielsen N.C., Nielsen E.O., Hagerdorn-Olsen T.: Field
zapaleniu stawów przed podjęciem inter- outbreaks of Mycoplasma hyosynoviae arthritis. W: Mo-
netti P.G., Vignola G. (eds).: Proceedings of the 14th IPVS
Diagnostyka laboratoryjna wencji leczniczych. Wybór antybiotyków
Congress, Bologna, Italy, 1996, p. 236.
należy poprzedzić badaniem na antybio- 5. Thacker E.L., Minion F.C.: Mycoplasmosis. W: Zimmer-
man J.J., Karriker L.A., Ramirez A., Schwartz K.J., Ste-
Diagnostyka laboratoryjna wywołanego tykooporność szczepów wyosobnionych
venson G.W.: Diseases of Swine. Wiley-Blackwell, Ames,
przez M. hyosynoviae zapalenia stawów od świń ze stada.
Iowa, USA, 2012, 10th ed., pp. 779 797.
Å›wiÅ„ nie jest doskonaÅ‚a. Najbardziej wiary- W publikacji Schulza i wsp. (23) przed- 6. Christensen J., Ellegård B., Petersem B.K., Willeberg P.,
Mousing J.: Pig health and production surveillance in
godne badanie bakteriologiczne przy uży- stawiono w związku z antybiotykotera-
Denmark: sampling design, data recording, and measu-
ciu stałych podłoży, polegające na izolacji pią zapalenia stawów wywołanego przez
res of disease frequency. Prev. Vet. Med. 1994, 20, 47 61.
i identyfikacji zarazka, utrudniane jest po- M. hyosynoviae wrażliwość poszczegól- 7. Hariharan H., MacDonald J., Carnat B., Bryenton J., He-
aney S.: An investigation of bacterial causes of arthritis
krywaniem wzrostu M. hyosynoviae na po- nych szczepów izolowanych w USA w la-
in slaughter hogs. J. Vet. Diagn. Invest. 1992, 4, 28 30.
żywce przez inne, bardziej obficie rosną- tach 1997 2011. Nie stwierdzono różnic
8. Thacker E.L.: Diagnosis of Mycoplasma hyopneumoniae.
Animal Health Res. Rev. 2004, 4, 317 320.
ce bakterie. Opisano pożywkę wybiórczą w najmniejszych stężeniach hamujących
9. Nielsen E.O., Nielsen N.C., Friis N.F.: Mycoplasma hy-
do izolacji M. hyosynoviae w obecności (MIC) między szczepami izolowanymi
osynoviae arthritis in grower-finisher pigs. J. Vet. Med.
M. hyorhinis (20). Postęp stanowi stoso- w różnych latach tego okresu. Jak nale- A, 2001, 48, 475 486.
10. Lauritsen K.T., Hagedorn-Olsen T., Friis N.F., Lind P.,
wana coraz powszechniej reakcja łańcu- żało się spodziewać, wszystkie 24 izola-
Jungersen G.: Absence of strictly age-related resistance
chowej polimerazy  PCR (5). ty były oporne na penicylinę, ampicylinę
to Mycoplasma hyosynoviae infection in 6-week-old pigs.
Vet. Microbiol. 2008, 130, 385 390.
Oprócz badań bakteriologicznych i PCR, i ceftiofur. Wszystkie izolaty okazały się
11. Friis N.F., Ahrens P., Larsen H.: Mycoplasma hyosynoviae
identyfikujących M. hyosynoviae wyizolowa- też oporne na sulfonamidy, trimetoprim/
isolation from the upper respiratory tract and tonsils of
ne ze zmienionych stawów, opracowywane sulfametoksazol i sulfadimetoksynę. Na- pigs. Acta Vet. Scand. 1991, 32, 425 429.
12. Hagedorn-Olsen T., Nielsen N.C., Friis N.F.: Induction
są testy diagnostyczne do badań serologicz- tomiast wszystkie izolaty wykazywały róż-
of arthritis with Mycoplasma hyosynoviae in pigs: clini-
nych. Nie są one jednak właściwie walidowa- nego stopnia wrażliwość na 13 pozosta-
cal response and re-isolation of the organism from body
ne, włącznie ze stosowanymi do badań dia- łych antybiotyków, które interferują bądz
fluids and organs. J. Vet. Med. A, 1999, 46, 317 325.
13. Friis N.F., Hansen K.K., Schirmer A.L., Aabo S.: Mycopla-
gnostycznych testami ELISA do wykrywania z syntezą białka, bądz
replikacjÄ… DNA. An-
sma hyosynoviae in joints with arthritis in abattoir baco-
swoistych przeciwciał przeciwko M. hy- tybiotykowrażliwość M. hyosynoviae wy-
ners. Acta Vet. Scand. 1992, 33, 205 210.
14. Nielsen E.O., Hagedorn-Olsen T., Friis N.F.: An impro-
osynoviae. WykazujÄ… one bowiem reakcje kazano w odniesieniu do gentamycyny,
ved sampling technique for revelation of Mycoplasma hy-
krzyżowe z przeciwciałami swoistymi dla tiamuliny i spektynomycyny. Niskie war-
osynoviae carrier state in pigs. W: Monetti P.G., Vignola
innych mykoplazm, występujących u świń, tości MIC na ogół pokrywały się z rezulta- G. (eds): Proceedings of the 14th IPVS Congress, Bologna,
Italy, 1996, p. 224.
jak M. hyorhinis i M. flocculare (21). Jednak tami otrzymanymi przez innych autorów
15. Ross R.F.: Predisposing factors in Mycoplasma hyosyno-
zdaniem badaczy duńskich (21), mimo nie- (24, 25, 26). Tylozyna, antybiotyk uzna-
viae arthritis of swine. J. Infect. Dis. 1973, 127 (Suppl.),
doskonałości związanych z badaniami se- ny za skuteczny w leczeniu zapalenia sta- 84 86.
16. Smith W.J., Morgan M.: Lameness and arthritis in the
rologicznymi, można dzięki nim uzyskać wów wywołanego przez M. hyosynoviae,
growing and finishing pig. The Pig J. 1997, 40, 9 27.
orientacyjne dane co do roli etiologicznej wykazywała wysoką aktywność przeciw
17. Kokotovic B., Friis N.F., Nielsen E.O., Ahrens P.: Geno-
M. hyosynoviae w wywoływaniu zapalenia wszystkim badanym izolatom. Najmniej- mic diversity among Danish field strains of Mycoplasma
hyosynoviae assessed by amplified fragment length po-
stawów u świń w danym stadzie czy regio- sze stężenie hamujące tylozyny wynosiło
lymorphism analysis. Vet. Microbiol. 2002, 85, 221 231.
nie, zwÅ‚aszcza opierajÄ…c siÄ™ na teÅ›cie ELISA od 0,25 µg/ml do 1 µg/ml. Wynik ten róż- 18. Kokotovic B., Friis N.F., Jensen J.S., Ahrens P.: Amplified
fragment length polymorphism fingerprinting of Myco-
opracowanym przez autorów cytowanej pu- ni się od danych Aarestrupa i Friisa (24)
plasma species. J. Clin. Microbiol. 1999, 37, 3300 3307.
blikacji (21). Stosując ten test, nie wykaza- oraz Hannana i wsp. (25), którzy wykaza-
19. Kokotovic B., Friis N.F., Ahrens P.: Characterization of M.
no różnic w liczbie świń z odczynem dodat- li oporność na ten antybiotyk szczepów hyosynoviae strains by amplified fragment length poly-
morphism (AFLP) analysis, pulsed-field gel electropho-
nim w stadach, w których nie stwierdzano M. hyosynoviae.
resis (PFGE) and 16S rDNA sequencing. W: Kokotovic
kulawizn w porównaniu do stad, w których Według obserwacji własnych w lecze-
B. (Ed.), Development and Evaluation of Molecular Me-
thods for Typing Mycoplasma Species. Ph.D. Thesis. The
występowały zapalenia stawów kończyn. niu zapalenia stawów wywołanego przez
Royal Veterinary and Agricultural University, Copenha-
M. hyosynoviae antybiotykiem z wyboru
gen. 2001.
Profilaktyka i leczenie jest tiamulina aplikowana świniom z ob- 20. Friis N.F.: Selective isolation of slowly growing acidify-
ing mycoplasmas from swine and cattle. Acta Vet. Scand.
jawami kulawizny w formie iniekcji lub
1979, 20, 607 609.
Wobec częstego bezobjawowego nosiciel- w wodzie do picia. W niektórych sytu-
21. Nielsen E.O., Lauaritsen K.T., Friis N.F., Enłe C., Hage-
stwa M. hyosynoviae u świń w stadzie przy acjach korzystne rezultaty daje podanie dorn-Olsen T., Jungersen G.: Use of a novel serum ELISA
Życie Weterynaryjne " 2014 " 89(2)
113
Prace poglÄ…dowe
method and the tonsil-carrier state for evaluation of My- during 1968 to 1971 and during 1995 and 1996. Vet. Mi- Mycoplasma hyosynoviae and M. hyorhinis to antimi-
coplasma hyosynoviae distributions in pig herds with or crobiol. 1998, 61, 33 39. crobial agents. J. Vet. Med. Sci. 1996, 58, 1107 1111.
without clinical arthritis. Vet. Microbiol. 2005, 111, 41
25. Hannan P.C.T., Windsor H.M., Ripley P.H.: In vitro su-
50.
sceptibilities of recent field isolates of Mycoplasma hyo-
22. Blowey R.W.: Mycoplasma hyosynoviae arthritis. Pig. Vet.
pneumonae and Mycoplasma hyosynoviae to valnemulin
J. 1993, 30, 72 76.
(Econor®), tiamulin and enrofloxacin and the in vitro de-
23. Schultz K.K., Strait E.L., Erickson B.Z., Levy N.: Optimi-
velopment of resistance to certain antimicrobial agents
Prof. zw. dr hab. Marian Truszczyński, Państwowy
zation of an antibiotic sensitivity assay for Mycoplasma
in Mycoplasma hyopneumoniae. Res. Vet. Sci. 1997, 63,
hyosynoviae and susceptibility profiles of field isolates
Instytut Weterynaryjny  Państwowy Instytut Badawczy,
157 160.
from 1997 to 2011. Vet. Microbiol. 2012, 158, 104 108.
Al. Partyzantów 57, 24-100 Puławy,
24. Aarestrup F.M., Friis N.F.: Antimicrobial susceptibility 26. Kobayashi H., Sonmez N., Morozumi T., Mitani K., Ito
testing of Mycoplasma hyosynoviae isolated from pigs N., Shiono H., Yamamoto K.: In vitro susceptibility of e-mail: [e-mail]