DSC03343 (3)

132 Hinduizm

gie” to te systemy, które uważano 2a analogiczne do chrześcijaństwa, czyli głównie judaizm oraz islam - wywodzące się z Zachodu i historycznie powiązane z chrześcijaństwem - ale również systemy wschodnie, takie jak buddyzm i hinduizm. Głównymi cechami chrześcijaństwa, % którymi porównywano „inne” religie i którym je przeciwstawiano, były wiara w transcendentnego Boga, osoba założyciela, święte pisma, kapłani, organizacja lub kościół oraz takie ich aspekty jak wiara, etyka, mit i rytuał.

Porównując hinduizm z chrześcijaństwem, dostrzegamy, że uznaje on istnienie Boga - a w istocie wielu bogów i bogiń. Poza tym nie ma założyciela, zamiast jednej świętej księgi jest ich wiele, zamiast kapłanów w rozumieniu chrześcijańskim są bramini; nadto brak w nim centralnej instytucji, jaką jest kościół. Rytuał, mit i etyka w hinduizmie są istotne, a wiara odgrywa mniejszą rolę; nie ma podstawowego credo ani kilku wspólnych przykazań. Istnieje też wiele charakterystycznych dla hinduizmu cech, które nie uwidocznią się przy porównaniu z chrześcijaństwdjH Na przykład, hinduizm rozciąga się na złożony, społeczno-reli-gijny system kastowy i różne ludowe praktyki, które -z punktu widzenia chrześcijaństwa — stanowią magię i zabobony, a nie religię. Tak więc, jeśli hinduizm w ogóle jest re-ligią, to jest religią całkowicie odmienną od chrześcijaństwa, gdybyśmy je mieli traktować jako punkt odniesienia dla innych religii. Możemy zatem w bibliotece lub księgami szukać książek o hinduizmie w dziale „Religia”, lecz należałoby również zajrzeć do kilku innych działów.

Współczesny filozof hinduski Sarvepalli Radhakrishnan nazwał hinduizm „drogą życia”. Chciał w ten sposób powiedzieć, że hinduizm nie odgradza się od społeczeńs3Mj ani polityki, od seksu, miłości, zarabiania pieniędzy^ zdobywania wykształcenia. I, podobnie jak inni współcześfflNfiin-dusi, utrzymywał, że najbardziej odpowiednim terminetmK jaki można znaleźć w myśli i praktyce indyjskiej, jest hindu^? ska dharma - prawo, porządek, prawda oraz obowiązrowy-znawców hinduizmu.

Hinduska dharma, hinduizm, hinduizmy 133

Rodzi to kolejne pytania. O czyjej dharmie była mowa? Co oznaczają terminy „hindus”, „hinduski”? W przeciwień-Lvie do słowa „hinduizm”, które po raz pierwszy pojawiło L _na początku XIX. wieku jako oznaczenie religii społeczności nazywanej po angielsku Hindoos, termin „hindus” istniał wcześniej. Posługiwali się nim przybywający do Indii, szczególnie Persowie i Turcy, mówiąc o ludziach mieszkających na północy^ nad rzeką Indus, a później o mieszkańcach obszarów* poza Indusem i wszystkich mieszkańcach Indii. W ten sposób termin ten objął wszystkich buddystów, dżinistówj Drawidów i Arjów. Używany przez przybyszów nie niósł jednoznacznego sensu religijnego, a odnosił się jedynie do określonej geograficznie grupy, którą cechuje ogromna 'wewnętrzna; : różnorodność języków i zwyczajów. IPóźniej sami rdzenni Indusi zaczęli używać tego terminu, Tale jedynie po to, aby odróżnić się od Mogołów i Europejczyków. Nadal nie miał on żadnego sensu religijnego, a wyłącznie znaczeni© etniczne lub narodowe.

Znaczenie słowa „hindus” zaczęło z czasem ulegać zmianie. Wraz z odkryciem przez Brytyjczyków V(%d, warstwy bramińskiej oraz jej kultury zaczęto mu przypisywać sens religijny (tak jak w wypadku terminu „chrześcijanin”). Słowa I Hindoo, a następnie „hinduizm” zaczęto utożsamiać z tradycjami ludu Arjów, a rozróżnienie to przyjęli też indyjscy re-formatorzy, chociaż* idea ludu i narodu nadal pozostawała dla nich ważna, gdy upominali się o niepodległość Indii.

W miarę jak zwiększała się wiedza o genezie terminu „hinduizm”, wśród religioznawców toczyła się dyskusja na temat jego znaczenia i poprawności. To właśnie świadomość wewnętrznej złożoności hinduizmu, bardziej niż cokolwiek innego, wpłynęła na podanie w wątpliwość tego I terminu. Nie tylko obejmuje on główne nurty, takie jak wisznuizm* siwaizm i śaktyzm, ale i wiele różnych postaw li 1    bóstw wraz ze związaną z nimi mito

logią oraz ikonografią, a także niezliczone praktyki rytualne Nadfią, odnosi się do braminizmu, który często określa się jako ortodoksyjny lub dominujący nurt hinduizmu; do-