DSC04190

Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej Hm

zgodnie z którą „kultura wizualna” to obszar „pokrywany” przez materię badawczą lub metody historii sztuki, estetyki i studiów nad mediami. Kultura wizualna zaczyna się w obszarze znajdującym się poniżej uwagi tych dyscyplin - obszarze nieartystycznych, nieestetycznych i niezmediatyzowanych lub „bezpośrednich” obrazów i doświadczeń wizualnych. Obejmuje ona szersze pole tego, co określiłbym jako „wizualność zwyczajną” lub „widzenie powszednie”, a co jest wyrzucone poza nawias przez dyscypliny zajmujące się sztukami i mediami wizualnymi. Podobnie jak filozofia codziennego języka i teoria aktów mowy, kultura wizualna przygląda się dziwnym rzeczom, które robimy podczas patrzenia, gapienia się, pokazywania i popisywania się, albo też - podczas chowania się, ukrywania i odmawiania patrzenia. W szczególności, pomaga nam dostrzec, że nawet coś tak rozległego jak „obraz” nie wyczerpuje pola wizualności; że studia wizualne nie są tą samą rzeczą, co „studia obrazowe” i że studium obrazu wizualnego stanowi zaledwie jeden ze składników większego pola. Społeczeństwa, które zakazują obrazów (jak talibowie), nadal posiadają rygorystycznie kontrolowaną kulturę wizualną, w której regulacji poddana jest taka praktyka dnia codziennego, jak sposób publicznego pokazywania się człowieka (szczególnie ciał kobiet). Można nawet zaryzykować twierdzenie, że relief kultury wizualnej nabiera najbardziej wyrazistych kształtów właśnie wtedy, gdy drugie przykazanie, zakaz wykonywania i pokazywania bałwanów, przestrzegane jest w sposób najbardziej literalny, gdy widzenie jest zakazane, a niewidzialność sankcjonowana.

W końcu, ćwiczenie „pokazując widzenie” demonstruje także, że wizualność - nie „społeczna konstrukcja widzenia”, ale wizualna konstrukcja tego, co społeczne - jest odrębnym, samodzielnym problemem, do którego mogą się zbliżać, ale nigdy całkowicie go nie obejmą, tradycyjne dyscypliny, takie jak estetyka i historia sztuki, a nawet nowa dyscyplina studiów nad mediami. To znaczy, że studia wizualne nie są li tylko „interdyscypliną” lub niebezpiecznym suplementem tradycyjnych dyscyplin, nakierowanych na badanie widzenia, ale „interdyscypliną”, która czerpie ze swoich własnych zasobów oraz z zasobów innych dyscyplin, po to, by skonstruować nowy i odrębny przedmiot badań. Kultura wizualna jest zatem specyficzną domeną badań, taką, której fundamentalne zasady i problemy artykułowane są świeżo w naszych czasach. Ćwiczenie pokazując-widzenie jest jednym ze sposobów, by wykonać pierwszy krok w stronę kształtowania nowego obszaru - co oznacza, rozdarcie zasłony swojskości i wywołanie uczucia zdziwienia, dzięki czemu tak wiele rzeczy na temat sztuk i mediów wizualnych (i zapewne także werbalnych), które uważane są za oczywiste, zostaje podanych w wątpliwość. Jeśli już nie ma ono innego znaczenia, to przynajmniej może nas ono odesłać na powrót do tradycyjnych dyscyplin humanistycznych i nauk społecznych — jednak ze świeżymi oczyma, nowymi pytaniami i otwartymi umysłami.

837