DSC04323 (3)

LXXXIV

CZ. H: ISTNA LIRYKA

miany może być w duchu łacińskiego: Finis cęronaLępus; ale nie tak jednakże: z odcieniem dumnej satysfakcji, a nawet wręcz przeciwnie — co sugerują wyrażenia takie jak: „zdrada”, „łza”, „cela”, „śmierć”; 'ty tym — dalej. Przyjmijmy tymczasem owo /wis w znaczeniu podstawowym, tj. jako gnak-grąnicy; jg-ąniczny opiec. Czy więc można uznać wiersz ten za pewnego rodzaju puentę cyklu? Ową „kropkę nad i”? Otóż nie. Ffo..wierszu..tym 'wcale się nie „zamyka poszyt”, mamy jeszcze do przeczytania tfzyobśżeme utwory i jeden mniejszy. Może więc poeta po prostu pomylił się wliczeniu i pierwotnie zamknął „poszyt” wierszem Fin is lub ewentualnie jeszcze tylko następnym — XCVIIL Krytyką. (Wyjętą 2 czasopismu), lub może usunął w którymś momencie prac nad cyklem te teksty, które w jakiś sposób riie harmonizowały z resztą wierszy, co Spowodowało automatyczne przesunięcie Finis w głąb cyklu i zmusiło autora do „nawleczenia” trzech (czy czterech) nowych „perełek” dopełniających centurie? Potwierdzenia dla tego. domniemania możną szukać w wierszu XCVIII. Krytyka, stanowiącym ironiczną antycypację sądów krytyki literackiej na temat VM:

VM ~ złożone ze stu rzeczy drobnych — Wyszło [...]

W tym tonie utrzymane jest również kompozycyjne postscriptum wiersza Krytyka: „księgarska reklama” mającej się właśnie ukazać kolejnej pozycji Biblioteki'Pisarzy Polskich¹:

1| »    | Można ją nabyć oprawną lub zszytą —

Owdzie i owdzie — — jedną — za złotówkę.

Gdyby jednak powyższe rozumowanie odrzubić jako zbyt fantastyczne, przeciwstawiając mu np. fakt, iż równie rbzbudo-;

i

I

wana w VM została część „inwokacyjna ,• bo tworzą ją: przy- . pisane do tytułu motto z Odysei, związane ze wstępem -Do Czytelnika motto z Byrona, dedykacja VM, wiersz inicjalny Za wstęp. (Ogólniki) oraz introdukcyjny I. Vade-mecum, to i tak przyjąć wypadnie, że wiersz XCVII. Finis. iest jednym z nai-__-. ważniejsżvch-.wezłó:a-..tego. sznura _perełczv łez, przez który. oko czytelnika nie powinno się prześlizgiwać z obojętną lekkością! Tu — jak w kilku innych jeszcze miejscach cyklu —. pozostał nie zatarty .ślad‘po jakimś „tektonicznym pęknięciu”; jakaś „nie zgładzona kresa” — znak wagi aktu twórczego, silnie puentujący , całe dzieło: Wiersz XCVliI. Krytyka „klamruje się” — jak może powiedziałby Gomulicki² — z intencją autora^ której się domyślamy; •Finis mówi o „śmierciach tworów”, jest jakby obejrzeniem,się na to wszystko,' co się przeszło, co się spotkało, o co się zawadziło-.. z czym ^ię szeptało „o śmier-ciach tworów”; jest obejrzeniem się autora na kończące-się ato:

acz ironicznie dopisany, to życie ,*pó życiu”; to „sprawozdanie” z oględzin „zielnika”; spreparowane przez kolegę po piórzej wytrawnego ńekrologistę,- krytyka literackiego. „Sprawozdaniu”

•z procesu uśmiercania VM przez krytykę‘literacką poświęcony jest właśnie ten wiersz „wyjęty z czasopismu”. -    ;

Wspomnijmy jeszcze o wierszach poprzedzających Finis. które łączy tematyka funebralna,¹ wyodrębnicie je w^rupę gatunkowo zbliżona do epicedium czv ^itafium^^t^^iSfśyżbiorńY^Nie-są to. zresztą jedyne utwory, którym patronowała idea ■ epitafium czy. —"BaHfziej n owOc^sme*^^vn|jgf" ńUrcie -mieścTlię wiersz LXXXVI. PamięćL Alberta - Szeligi hrabi Potockiego i superepitafium LXXXV. ,Dp_J^eszlej... (na grobowym głazie), który Test poetycka definicją chrześciiaSskiego epitafium (jak wjer-sz C. Na zjgofi^    ęhrreścijan-

skiego    . Śmierć -r- definicją, śmierć i),

V

1

Na czwartej stronie okładki książek w serii Biblioteki Pisarzy Polskich są informacje o tomach, które już się ukazały, waz z cenami.. Tak też było w przypadku Poezyj' Norwida, .t. XXI- w tej .serii.

2

Określenie z komentarzy w edycji Dz.