DSC06384 (3)

94 R. Kotuński, E. ROhle

zwiększa się stopniowo od około 100 do około 500 m. Największe miąższości osadów rejestruje się w obrębie równi abisalnych, w znacznym oddaleniu od grzbietu. Na podstawie danych z wierceń DSDP w pokrywie osadowej Pacyfiku wydzielane są formacje osadów* (Lain, Marki zka, Clipperton). Granice tych jednostek są jednak odmienne u różnych autorów. Formacja Lain pierwotnie została opisana jako jednostka eoceńska częściowo zlityfi-kowanych mułowców krzemionkowych i mułów krzemionkowo-wapiennych. Z kolei J.D. Hays i inni autorzy [1972] odnieśli do formacji Lain poziom podstawowy mułów radiolariowych (zalegających na bazaltach), odznaczający się podwyższoną metalonośnością związaną z obecnością skupień amorficznych tlenków żelaza i manganu. W takim ujęciu znacznie straciła pozycja litostra-tygraficzna tej formacji, jako charakterystycznego poziomu, gdyż podstawowym kryterium, pozwalającym zaliczyć ten poziom do formacji Lain, było znalezienie objawów metalonośności i położenie osadów nad bazaltami. Hays i inni badacze rozszerzyli interwał wiekowy tej jednostki od eocenu do późnego miocenu. Trzeba podkreślić, że przejawy metalonośności stwierdzano w tym rejonie zarówno w osadach krzemionkowych, węglanowych, jak i ilastych. Natomiast T.H. van Andel, Heatz [1973] zaliczali do formacji Lain dużej miąższości kompleks paleoceńsko-oligoceńskich mułów radiolariowych z zeolitami i mułów krzemionkowo--ilastych z krzemieniami, zalegający w wielu miejscach na iłach metalonośnych. Formacja Markizka została wydzielona na podstawie precyzyjnych kryteriów. Jest ona reprezentowana przez osady ilasto-wapienne i wapienne o zawartościach CaC0₃ - 85-95% (wiek oligoceńsko-mioceński). Reżim sedymentacji wapiennej całkowicie determinowany był zmianami położenia poziomu kompensacji węglanu wapnia (rys. 4.32). Przykładowo, w Pacyfiku przemieszczanie płyty w kierunku od równika i jej stopniowe pogłębianie się w stosunku do położenia poziomu kompensacji węglanu wapnia doprowadziło w konsekwencji do przerwania sedymentacji wapiennej na przełomie miocenu i pliocenu [Kotliński, 1992,1993]. Formacja Clipperton, reprezentowana przez osady krzemionkowe i ilasto-krzemionkowe, została również dość precyzyjnie zdefiniowana na podstawie jednolitych kryteriów litologicznych.

W strefie przyrównikowej Pacyfiku dominuje typ sedymentacji krzemionkowo-węglanowo-ilas-tej. Zróżnicowane profile tych osadów stwierdzone zostały w wierceniach DSDP, oznaczonych numerami 159, 160,161, 161A, 162, 163, 163A, 165, 165A, 315, 315A**, rozmieszczonych na zachodnim stoku Wypiętrzenia pomiędzy strefami oceanicznych pęknięć (rys. 4.33). Najstarsze osady, wieku kredowego, stwierdzono w wierceniach DSDP nr 163, 165, 165A, 315 i 315A. W profilach pozostałych wierceń rejestruje się obecność osadów kenozoicznych. Wyniki profilowania sej-smoakustycznego skorelowane z wynikami wierceń DSDP wskazują, że wyróżnione w tej strefie litosomy obejmują znaczne interwały czasowe. Budowa pokrywy osadowej w strefie Clarion--Clipperton jest zmienna i odznacza się obecnością sejsmokompleksów A, B, C, D, E, K, P, F (rys. 4.34). Typ budowy odznaczający się obecnością sejsmokompleksów A, K, P, F ma znaczenie lokalne i występuje „gniazdowo” [Korsaków i im, 1987; Jubko i in., 1990; Kotliński, 1992, 1993]. Ponieważ charakter zapisu na sejsmogra-mach jest zamaskowany w dolnej ich części, utrudniona bywa czasami interpretacja charakteru fundamentu akustycznego.

Rys. 4.32. Zmiany poziomu kompensacji węglanu wapnia CCD w oceanach

Źródło: Andel, 1975, ze zmianami Gradziński i in., 1986.

Fundament akustyczny F zwykle stanowi pokrywa bazaltowa warstwy 2. oceanicznej. Wyliczona średnia prędkość rozchodzenia się fal podłużnych w pokrywie osadowej wynosi 1646 m/s.

Z sejsmokompleksem P identyfikowane są osady stwierdzone w wierceniach DSDP nr 165, 165A (w obrębie Wypiętrzenia Lain, głębokość dna 5040 m) i nr 315, 315A (na jego południo-

' Termin „formacja litostratygraficzna” stosowany jest w rozumieniu Chaina (tłumaczenie Kotnńskiego, 1994).

Wiercenia o numerach od 155 do 163A wykonano w 16 rejsie „Glomnr Challenger” (luly-marzec, 1971) pod kierunkiem van Andela, Heatza (wyniki badań przedstawione si| w łnitlal Report DSDP, vol. 16, 1973). Wiercenia o numerach od 164 do 171 wykonano w 17 rejsie (kwiecień-mąj 1971), pod kierunkiem Winterem, Bwingu (wyniki badań przedstawione są w Initial Report DSDP, vol. 17, 1973), z kolei wiercenia od 314 do 318 wykonano w 33 rejsie (listopad-grudzleń 1971) pod kierunkiem Schlangera, Jacksona (wyniki badań przedstawione są w Initial Report DSDP, vol. 33, 1976).