DSC06659 (2)

\

*

w

w

niczona) wartości. Przykładem (c) jest wspomniany już system odpowiedzi na py-f tania kwestonariusza osobowości.

Odróżnia się zmienne dychotomiczne, które w naturalny sposób przyjmują tylko wartości ze zbioru dwuelementowego (jak wspomniana „płeć”: mężczyźni—kobiety), od zmiennych de facto wielowartościowych, które jednak badacz, dla jakichś celów, sprowadził do postaci dwu wartościowej (określać je będę mianem zmiennych zdychotomizowanych). Przykładowo, mógł on w ten sposób potraktować [zmienną „wzrost” przez wyróżnienie tylko dwóch jej możliwych wartości: wysoki powyżej 170 cm) i niski (równy i poniżej 170 cm), czy II (powyżej 100 oraz równe i poniżej 100).

Mówimy też o:

(a) zmiennych ciągłych (ang. continuous variable),

, (b) zmiennych dyskretnych (ang. discrete variable).

Zmienna jest ciągła, jeżeli zbiór jej wartości tworzy kontinuum i jeżeli po-gniędzy dwiema sąsiednimi wartościami zmiennej możliwe jest znalezienie trzeciej grartości (Wolman, 1973, s. 400). Mówiąc inaczej dana zmienna jest ciągła, gdy jtfla różnych osób z populacji może ona przyjmować różne wartości, przy czym wartości te nie są ograniczone do zbioru dyskretnego (por. Nowakowska, 1975, s. 118). W tym sensie zmienną ciągłą jest np. „wzrost”. Jeżeli pomiędzy dwiema sąsiednimi wartościami zmiennej nie występuje trzecia wartość, to jest to zmienna mrskretna. Taką zmienną jest np. „płeć” czy „typ wykształcenia” (w sensie: medyczne. przyrodnicze, techniczne, ekonomiczne, humanistyczne, rolnicze).

Zwykło się jeszcze wyróżniać:

(a) zmienne jakościowe, kategorialne (ang. qualitative, categorical variable), Bo których zaliczamy wcześniej przez nas wymienione zmienne dychotomiczne, a także te zmienne politomiczne, które są — z punktu widzenia logiki — klasyfikapami. Jak wiadomo (por. np. Ziembiński, 1993, s. 234-239), od klasyfikacji wypasa się, aby była ona: (1) podziałem wyczerpującym, a więc, aby obejmowała ' wszystkie elementy objęte jej zasięgiem i (2) podziałem rozłącznym, tzn. aby każdy pement znalazł się tylko w jednej klasie. Zmienna dychotomiczna „płeć” (wartości: męska, kobieca) jest zmienną jakościową, gdyż spełnia opisane wyżej oba warunki, podobnie zmienna poliiomiczna wyznanie religijne (wartości: katolickie, prawosławne, ewangelickie, inne wyznania, nie wierzący) jest zmienną jakościową, gdyż każda z zapytanych przez badacza osób mieści się w jednej z wymienionych ka-MegoriL

(b) zmienne ilościowe (ang. quantitative variable), którymi są wyróżnione wyżej zmienne ciągłe. W praktyce badawczej psychologowie zwykli podciągać pod bojęoe zmiennych ilościowych — obok takich ewidentnie ilościowych zmiennych. Mc czas reakcji, wartości GSR — zmienne zoperacjonalizowane za pomocą wy-pandaryzowanycb testów psychologicznych, takie jak II mierzone skalami Węch-Miera iWPPSt-R, WISC-ft, WAIS-R) czy Stanford-Bineta (np. S łi FE), zmienne pwwśckwe mierzone za pomocą skal kwestionariuszy 16 PF-CMt\la, MMP1-MacKmieya i Hathaway a, ÓCŁ-Googha, itp.

185