DSC09420 (2)

POZNA TWOHCZOSC LX POZNA TWORCZOSC LXI

wwskiej koncepcji o dzieciństwie świata    (_M J

ow — chłopiec romansowy —”) i jego wieku doj,| inii oraz charakterystycznych dla tych dwóch S pów dziejów — kierunków poezji. Zaleski wyrój owa źródła poetyckiej inspiracji. Jedną jest Ukraj -matka, mityczna siła zsyłająca natchnienie. DrJ stała Się wiara jako szansa otwierająca nowe, zaej rowane światy poezji, przeciwstawione „nocy” J czywistości emigracyjnej.

W koncepcji poetyckiego „ja” nowym elementy! jest postawa wybaczająca światu i służebna praca J ety „robotnika w mogilniku”, który jednakże jJ i czarnoksiężnikiem odczytującym „znaki” natuJ Człowiek określony jest ponadto jako „tajemnica sel na”. Interesującą sprawą w tej naiwnie (z założeni! prezentowanej historiozofii jest sposób przedstawi nia świata w sennych obrazach. Symboliczne okres lenia poezji jako snu powracają u Zaleskiego nil zmiemie często. Wykorzystywane są one -przez poel zwykle wtedy, gdy chodzi o ukazanie świata idei alnego. Urzeczywistnienie tego odbywa się poprze! magię poezji — jak we śnie. Tak bywało w wierj szach sprzed 1830 r. W latach emigracyjnych częil totliwość określeń ujmujących poezję jako materiał! zację sennego marzenia zwiększa się jeszcze bardzie! Stają się one bardziej charakterystyczne i skomplil kowane w swej warstwie znaczeniowej. Urzeczywistl nienie ideału w pieśni-śnie powraca w wierszach z róż-i nych lat, między innymi W Duchu od stepu, ale tak-l że w wierszach Że snu, Sam z pieśnią, Do gęśli,’. Wieszcz-gość. Idylliczny „sen o szczęściu” zwykle ma! wyraźnie podkreśloną lokalizację ukraińską. Nie zaw-l sze wszakże pieśń__przeistaczała się w „słodki sen'j idylli. Odczucie dysonansu między „rojeń niciązlo-l tą” a „żałobnymi dniami” rzeczywistości często powraca, powodując jakby przerwanie snu, by następnie doszły do głosu pragnienia zaśnięcia (i śnienia) na nowo (Okolica alpejska, Duch od stepu). W Duchu od stepu sen oznacza także ludzką pamięć, przypominanie. Postawione zostaje tutaj otwarte pytanie

0    to, co jest rzeczywistością, a co złudą senną — życie czy poezja:

Sen-że moje łzy żywota?

¹ ^ Sen-że — moja Duma Złota?

(w. 1457—1458)

Romantyczne usiłowanie łączenia tradycji z profe-cją i u Zaleskiego znalazło swój wyraz. „Śnić raj” zaczęło oznaczać coś więcej niż retrospektywne wspomnienia sentymentalnie czułego poety. Stało się teraz również „niebiańskim, snem” ducha (Nastrój), poetyckim proroctwem przyszłości, przeczuciem i nadzieją (Chorowód polski). W wierszu z 1839 r. Sen-Drze-wo-Wieszcze wyraża się trojaki charakter symboliki snu w użyciu Zaleskiego. Po pierwsze, sen oznacza sentymentalne wspomnienie błogiego czasu młodości

1    miłości. Po wtóre, ma sens tajemniczego symbolu wywodzącego się^z ludowych wierzeń w czarowną moc ziół (sen-ziele przynosi szczęście w miłości):

Sen-ziele owe, tajemnicze wielce;

Kto umie zakląć je, niech zdrów się cieszy!

Niech zeń swej lubej sączy po kropelce!

(w. 5—7)

Po trzecie zaś, wedle słów poety, istnieje jeszcze inny sen, „sen utajony”, pochodzący z „Bożej rosady”, tajemniczy sen zamknięty w równie tajemniczym i symbolicznym drzewie stojącym gdzieś na stepach