DSC06404

R. Kotuński, E. Ri>hi.e

Tab. 4.7. Klasyfikacja osadów pelagicznych

Brunatne iły pelagiczne (zeolity, bioklasty wapienne i krzemionkowe <5%)
Iły brunatne z zeolitami (5% < zeolity < 10%)	iły słabo krzemionkowe (5% < bioklasty krzemionkowe < 10%)	iły słabo wapienne (5% < bioklasty wapienne < 10%)
1 Iły zeolitowe I (10% < zeolity)	iły krzemionkowe (10% < bioklasty krzemionkowe < 30%)	iły wapienne (5% < bioklasty wapienne < 30%)
	muły krzemionkowe (30% < bioklasty krzemionkowe)	muły wapienne (30% < bioklasty krzemionkowe)

Źródło: Nishimura, 1984.

tyczną iłów jest zawartość minerałów ilastych, oprócz których występują również uwodnione tlenki żelaza i manganu. W iłach brunatnych pojawiają się często minerały powstające z przemian chemicznych zachodzących w materiale pochodzenia wulkanicznego, a także kosmicznego. Zawartość poszczególnych składników w brunatnych iłach pelagicznych jest regionalnie zróżnicowana. Przykładowo, na dużych obszarach południowej części Pacyfiku pojawiają się składniki pochodzenia wulkanicznego, a z kolei na południe od Australii rejestruje się w osadach wyższy udział materiału terygenicznego. Na powierzchni iłów pelagicznych często występują nagromadzenia konkrecji polimetalicznych, a także szczątki ryb żyjących w trzeciorzędzie. Świadczy to o powolnej sedymentacji iłów [Riihle]. Z kolei w podgrupie mułów ilastych, w zależności od zawartości bioklastów, wyróżnia się typy mieszane (np. muły ilasto-krzemionkowe czy muły ilaste słabo wapienne). Głównymi minerałami terygeniczny-mi w osadach poligenicznych są illit, kaolinit. montmorillonit, chloryty, pył kwarcowy, pył skaleniowy. Minerały te występują w zmiennych ilościach.

Do grupy osadów biogenicznych zaliczono te osady, które zawierają powyżej 30% CaC03 i/lub powyżej 30% Si0₂. Podstawą klasyfikacji osadów w tej grupie jest ilościowa zawartość najważniejszych składników chemicznych, tj. węglanu wapnia i krzemionki, a w pewnych rejonach również tlenków żelaza, manganu lub innych związków.

W grupie tej wyróżniono podgrupę mułów wapiennych i krzemionkowych. Muły krzemionkowe reprezentowane są np. przez muły radiolariowe i okrzemkowe, natomiast muły wapienne przez muły foraminiferowe i kokkolitowe, wyróżnione na podstawie określonego rodzaju bioklastów, których udział przekracza 70%. Zawartość węglanu wapnia w mułach wapiennych na rozległych obszarach dna osiąga 70%, a nawet 90%. Typowym osadem jest muł foraminiferowy, zawiera

jący powyżej 70% szczątków otwomic, 2-5% szczątków kokkolitów oraz krzemionkowych radiolarii i przeważnie do około 25% minę: ilastych i cząstek nierozpuszczalnych [Riih Muły wapienne o dużej zawartości węglanu wapnia są najczęściej białe, jasnoszare lub żółte. Przykładowo, na półkuli południowej g mułów foraminiferowych, o zawartości węglanu wapnia sięgającej do 90%, przebiega od 67° szerokości geograficznej południowej. Muły te pokrywają dno na głębokościach do około 4000 m, występując lokalnie nawet głębie tomiast na półkuli północnej na Pacyfiku osady te nie przekraczają przeważnie 50° szerokości geograficznej północnej, a tylko na Oceanie Atlantyckim sięgają do 70°N, co wiąże się z wpływem ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego (Golfsztromu). W strefie tropikalnej Oceanu Atlantyckiego na głębokościach mniejszych od 3000 m występuje muł pteropodowy, który zawiera w dużej ilości muszle mięczaka Pteropoda i Heteropoda [Riihle].

Muły krzemionkowe zalegają głównie na obszarach antarktycznych, w strefie do 600-1800 km od wybrzeży Antarktyki. Na półkuli północnej muły okrzemkowe występują na dnie Morza Ochockiego i Morza Beringa. Muły te pokrywają przeważnie obniżenia dna i składają się z materiału zawierającego do 80% znoszonych przez prądy pancerzyków okrzemek. W zależności od zawartości okrzemek osad ma barwę białą lub żółtawą. Muły radiolariowe złożone są głównie z pancerzyków radiolarii (promienie) i w zależności od zawartości radiolarii barwa osadu jest jasnobrunatna lub ciemnoszara. Osady te występują głównie w strefie tropikalnej Oceanu Spokojnego i Indyjskiego, gromadząc się w obrębie równi abisalnych na głębokościach do 6500 m.

Rozmieszczenie osadów dennych na dnie oceanu związane jest z głębokościowymi strefami wokółkontynentalnymi i klimatycznymi. Istnieje ścisła współzależność między tymi czynnikami.