DSCF4861

I W

Rozdział VII

DZIAłALNOŚĆ WYCHOWAWCZA

l. Kierunki i metody działalności wychowawczej

Wszystkie państwa zaborcze posiadały represyjne systemy więzienne. £_a(. z nich nie miało zorganizowanej działalności wychowawczej. Nie miało gji polskie więziennictwo w pierwszych latach niepodległości. W struktf-organizacyjnej więzień nie było wtedy komórki organizacyjnej zajmującej^ działalnością wychowawczą. Stosowane wówczas przepisy' więzienne, zaró^J zaborcze jak i wydane przez polskie władze, ustalały' tylko kary za zle sprawowani. a nie ustalały nagród za dobre sprawowanie I¹. Kary' bez nagród mogły oddziały^ tylko dyscyplinująco, a nie wychowawczo na więźniów.

Pierwszym aktem prawnym, który obok kar, wprowadzał nagrody fo więźniów, było Rozporządzenie Prezydenta RP z 1928 r. w sprawie organiza| więziennictwa. Wymieniono w nim 14 kar i 21 nagród F. Akt ten stosował gradację zarówno kar jak i nagród, ale nie zawierał wytycznych odnośnie ich stosowania,. Decyzję w tej sprawie pozostawiał naczelnikowi więzienia. Regulamin więzienni z 1931 r. utrzymał system kar i nagród wprowadzony rozporządzeniem z 1928 r. Wprowadzał ponadto wytyczne odnośnie ich stosowania. Poszczególny kary przypisywał do rodzajów przewinień i wprowadzał przymus ich stosowani® Uniemożliwiało to stosowanie kar i nagród w' sposób elastyczny, a zmuszało! schematycznego działania F. Ten system utrzymała ustawa o organizacji więziennictwa z 1939 r. Wskazywała ponadto na potrzebę poszanowania godności ludzkiej osadzonych przy' stosowaniu kar F.

Regulamin określał wychowawczy cel wykonani    ary' pozbawienia wolnolj

i ustalał następujące środki wychowawcze: opiekę howną sprawowanąprzez kapelanów', działalność kulturalno-oświatową egającą na zwalczaniu analfabetyzmu, podnoszeniu poziomu umysłowego oralnego, oraz rozwijaniu poczucia obywatelskiego, organizację pracy dla ; stosowania więźniów! dalszego uczciwego życia w społeczeństwie przez wt nie zamiłowania do pracy i nauczenie zawodu, a także wychowanie fizyczne, tało ono na celu nie tylko poprawę stanu zdrowia, ale także wyrobienie poczucia dyscypliny. Regulamin nie uwzględniał środków' zmierzających do kształtowania osobowości I⁶. m

Działalność wychowawczą prowadziły utworzone po 1931 roku dział)' wychowawcze. Kierownikowi działu wychowawczego podlegali: kapelani nauczyciele, bibliotekarze i instruktorzy wychowania fizycznego. Dział wychowawczy' wspólnie z działem pracy' miał za zadanie poprawę więźniaJ

gjj działy miały być wiodącymi komórkami organizacyjnymi; Pozostałe powinny _mieć charakter pomocniczy P.

Mankamentem struktury organizacyjnej polskich więzień po 1931 r. i ich obsady kadrowej, według L. Rabinowicza, był brak pedagogów, którzy zajmowaliby się kształtowaniem osobowości skazanych. Widział on bowiem potrzebę rozwoju pedagogiki więziennej jako nauki, której celem powinno być przekształcenie atmosfery więziennej na atmosferę wychowawczą P.

L. Rabinowicz wypowiadał się również za rozwojem samorządu więziennego, który pobudzałby osadzonych do współudziału w działalności wychowawczej i współodpowiedzialności za jej rezultaty. Samorząd, jego zdaniem, powinien istnieć nie tylko w zakładach stosujących system progresywny, ale także w więzieniach, które go wprowadziły'. Ubolewał, że polski regulamin nie uwzględniał samorządu więziennego P. Mimo braku zapisu w aktach normatywnych samorząd więzienny w'postaci kół kulturalno-oświatowych od 1927 r. istniał w niektórych więzieniach. Istnienie i działalność kół kulturalno-oświatowych było jednak uzależnione wyłącznie od inicjatywy poszczególnych naczelników /^,0.

Jakkolwiek samorząd więzienny nie przybrał większych rozmiarów i nie rozwinął szerszej działalności, w' niektórych więzieniach mógł się poszczycić pewnymi osiągnięciami. Do tych osiągnięć należy zaliczyć wydawanie przez więźniów własnych pism. W 1928 r. w więzieniu przy ul. Długiej w Warszawie wychodził miesięcznik p.t. “Głos Arsenału”. Pismo redagowali więźniowie pod kierunkiem nauczy ciela. Było ono przeznaczone dla więźniów. Stawiało sobie za cel pobudzenie ich do pracy kulturalno-oświatowej i samokształceniowej. Miało też być kroniką ży cia więziennego. W 1934 r. w Krakowie wychodził ty godnik o charakterze informa jnym p.t. “Hejnał” redagowany przez więźniów P.

Istotnym czyn?    m wychowawczym był kościół. Na odbywanie praktyk

religijnych zezw    v więzienne władze zaborcze przed odzyskaniem

niepodległości. M :ż one miejsce w polskich więzieniach i to od samego początku. Dekret rawie tymczasowych przepisów więziennych z 1919 r. wszystkim więźn? dawał prawo do praktyk religijnych bez względu na wyznanie, a nieletr zapewniał naukę religii w zakresie, jaki obowiązywał w szkołach ludowych Szczegółowe unormowanie odbywania praktyk religijnych i działalności kleru w więzieniach, zawierało rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 20 kwietnia 1926 r. o zaspokajaniu potrzeb religijnych więźniów'. Każdemu więźniowi dawało ono prawo nie ty lko do odbywania praktyk religijnych, ale także do bezpośrednich kontaktów z duchownymi swego wy W więzieniach I i II klasy powinny, a w więzieniach III klasy mo organizowane nabożeństwa i inne praktyki religijne w stały ch odste Jeżeli nie mogły się odbywać nabożeństwa, należało organ