DSCF5748

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

(..)

W jeden lazur świat się zmienia cały.

Cisza ziemi z senną nieba głuszą W jeden lazur świat zmieniony zda się Być swą własną zadumaną duszą.

(w. 1-4 i 9-12)

Słowo „lazur” staje się tu nie tylko nazwą koloru wody i nieba, ale określeniem pozwalającym ogarnąć tajemniczą całość świata rozumianego jako jedność tego, co materialne i duchowe. Ulubiona triada kolorystyczna impresjonistów i symbo-listów: błękit, biel, złoto, często tworzy u Tetmajera łagodny, jasny, harmonijny akord barwny, jak w wierszu W lesie:

Wolno i sennie chodzą jasnym tle błękitu złocistobiałe chmurki połyskiem tósMflShl

' 'iemy wielkie bogactwo określeń barw i ich odcięło ty. róż, i wiele innych. Jak w malarstwie impre-ma tu gra odcieni, rola półtonów i światła, zaciera-wrażeń zależna od pory dnia, tak w wierszu rojowy opis tatrzańskiej doliny:

i sokach o ciemnej zieleni lonce złotymi plamami;

pogodny błękit wisiał ponad nami pełen przymglonych słonecznych odcieni, (w. 1-4)

Delikatne, rodzące się dopiero światło poranka, intensywne światło letniego południa, zachód słońca, którego blask zostaje wzmocniony przez ukazanie efektu odbicia w wodzie, wreszcie noc oświetlona przez srebrny księżyc - wszystko to w plastyczny sposób znajduje odzwierciedlenie w wierszach, co wskazuje na związek tej poezji z impresjonizmem.

Elementy malarskie w poezji Tetmajera to również inspiracje konkretnymi dziełami sztuki. Poetyckie ekfrazy, czyli opisy dzieł sztuki, obrazów i rzeźb, w utworach takich jak Wyspa umarłych (ilustracja do „Die Todteninsel" Bócklina), wiersze zainspirowane malarstwem i rzeźbami Michała Anioła, a także samą osobą tego artysty (W Kaplicy Sykstyńskiej, poetycki dyptyk Michał Anioł), czy Danae Tycja-na (sonet pochodzący z serii 111). To z tym właśnie utworem związał bez reszty swoją wizję Tetmajera - człowieka i artysty Tadeusz Różewicz w wierszu za tytułowa-

-311-