DSCN1556 (2)

14 1. Podstawowe wiadomości o gwintach

Rys. 1.3. Oznaczenia wymiarów gwintu

dj — średnica podziałowa gwintu zewnętrznego, dj — średnica wewnętrzna gwintu zewnętrznego z zaokrąglonym dnem bruzdy (średnica rdzenia śruby), D — średnica zewnętrzna gwintu wewnętrznego (nakrętki),

D| — średnica wewnętrzna gwintu wewnętrznego,

D_t — średnica podziałowa gwintu wewnętrznego,

d* = ■—^—— — średnia średnica robocza (d,« d_t» D_t),

P — podziałka gwintu,

Ph — skok gwintu, z — krotność gwintu,

7 — wznios linii śrubowej (w obliczeniach określa się y dla średniej średnicy roboczej z zależności tgy =.

= PtJ(nd,)),

a — kąt gwintu (a = a,+a„ w gwintach symetrycznych o, == o_p = aft.),

a, — roboczy kąt boku (roboczej powierzchni, przejmującej obciążenie osiowe), o_p — pomocniczy kąt boku,

II — wysokość zarysu ostrego (teoretycznego),

*» *= d — dj — wysokość zarysu nominalnego gwintu zewnętrznego (śruby),

1₁ — D — O_t — wysokość zarysu nominalnego gwintu wewnętrznego (nakrętki),

^[« ⁼ d — D_t — głębokość skręcenia (głębokość nośna gwintu),

N — długość skręcenia.

Wszystkie wymiary gwintów znormalizowanych są określone w zależności od podziałki gwintu P. Podstawowym wymiarem gwintu jest jego średnica znamionowa. Dla gwintów walcowych jest nią najczęściej średnica zewnętrzna gwintu zewnętrznego.

W każdym rodzaju gwintów wyróżnia się podstawowy szereg gwintów zwykłych, w których określonej średnicy znamionowej przyporządkowana jest określona podzdałka. Gwinty o podziałce mniejszej od podziałki gwintu zwykłego (przy tej samej średnicy znamionowej) są gwintami drobnozwojnymi, a o podziałce większej gwintami grubozwojnymi. Gwinty drobnozwojne stosuje się, gdy obciążenie złącza gwintowego jest niewielkie i wymagane jest małe osłabienie elementów gwintowanych (np. nacinanie gwintu na rurze cienkościennej). Gwinty te pozwalają na dokładniejszą regulację wzajemnego położenia elementów łączonych, a dzięki płytszym nacięciom tworzą łagodniejszy karb. Istotne jest to zwłaszcza dla złącz poddanych działaniu obciążeń zmiennych. Wadą ich jest mała odporność na zużycie i uszkodzenia mechaniczne. Gwinty grubozwojne stosuje się, gdy złącze ma przenosić duże obciążenia statyczne. Rozkład obciążeń na poszczególne zwoje gwintu (zwojów tych jest mniej niż w gwincie zwykłym) jest w gwintach grubozwojnych bardziej równomierny.

1.4. Rodzaje zarysów gwintów

Zależnie od kształtu linii tworzącej zarys gwintu rozróżnia się gwinty: trójkątne, trapezowe, prostokątne i okrągłe.

Gwinty trójkątne (rys. 1.4a) są najbardziej rozpowszechnione. Odznaczają się one największą wytrzymałością i są najbardziej odporne na samoczynne luzowanie. Stosuje się je we wszelkiego rodzaju połączeniach złącznych, nie stosuje zaś w połączeniach ruchowych ze względu na małą sprawność i złe środkowanie.

Rozróżnia się gwinty trójkątne walcowe i stożkowe. Wielkości znamionowe gwintów wyrażane są w milimetrach — gwinty metryczne, bądź w calach — gwinty calowe i gwinty rurowe lub też w milimetrach i calach — gwinty Whitwortha drobnozwojne.

Gwinty trapezowe stosowane są w połączeniach ruchowych, ze względu na wysoką sprawność. Rozróżnia się gwinty trapezowe symetryczne i niesymetryczne. Gwinty symetryczne (rys. 1.4b) środkowane są na powierzchniach bocznych. Luzy na powierzchniach walcowych tworzą dogodną przestrzeń do magazynowania smaru.

Gwinty trapezowe symetryczne stosuje się w mechanizmach przenoszących duże obciążenia w dwu kierunkach (np. śruby przeąuwu suportu obrabiarek), jak również w urządzeniach o małych prędkościach obrotowych i rzadko pracujących (śruby dźwigników, śruby wrzeciona zawo-