DSCN1697

46 Emergcntyzm

Lissutll H.D.. Lcmcr M.. Rothwell C.E.. 1952. rhe Comparatiw Study of Elites, Stanford Univ, Press. Stanford.

Mills C.W.. 1961. Elita \i-ładz}>. KiW. Warszawa.

Pareto V.. 1994. Uczucia i działania Fragmenty socjologiczne. PWN. Warszawa. Znamierowski C.. 1991. Elita i demokracja. Piec. Warszawa

Emergentyznt, sposób wyjaśniania zjawisk przeciwstawny redukcjonizmowi. Stanowisko głoszące, że własności zjawisk nie mogą być wywiedzione na podstawie znajomości cech ich składników; przykładowo, właściwości grupy nie można ustalić na podstawie znajomości cech jej członków. Emergencja (łac. emergo - wyłaniać się, wynurzać) oznacza pojawianie się nowych cech i właściwości na wyższych poziomach (lub wymiarach) organizacji. Przykładowo, Alfred L. Kroć ber [ 1989, s. 280 i n.J i Talcott Parsons £ 1964) wyróżniają cztery poziomy zjawisk: biologiczny, psychiczny, społeczny i kulturowy. Zjawiska z poziomu wyższego posiadają pewne specyficzne cechy, których nie da się w pełni wyjaśnić, odwołując się do właściwości zjawisk występujących na poziomach niższych. Jacek Szmatka [ i 980], rozpatrując relacje między jednostką a społeczeństwem, wyróżnia także cztery poziomy zjawisk społecznych: 1) jednostkowy, 2) małych grup społecznych, 3) wielkich grup społecznych, 4) społeczeństwa. Cechy tych poziomów są w stosunku do siebie emergcntne. Oznacza to, że rzeczywistość społeczna ma charakter nieciągły. Emergencja ujmowana może być ontologicznie. jako właściwość zjawisk występująca na różnych poziomach, lub epi-stemologicznić, jako cecha wiedzy (myślenia) o rzeczywistości. (A.S.)

Zob. redukcjonizm.

Literatura:

Kroebcr A.L.. 1989, Istota kultury, PWN. Warszawa.

Parsons T., 1964, The SodaI System, Frce Press, Glencoe.

Szmatka 1980. Jednostka i spo/cczcńsi»₀

O zależności zjawisk indywidualnych ad

społecznych, PWN, Warszawa.

Empatia, zdolność wczuwania sę w stany emocjonalne drugiej osoby oraz umiejętność trafnego rozpoznawania i rozumienia stanów psychicznych innych ludzi. Em-patia zawiera w sobie elementy emocjonalne oraz poznawcze. Empatia emocjonalna rozumiana jest jako zdolność reagowania uczuciowego w sposób podobny do emocji przeżywanych przez drugą osobę. Empatia poznawcza to umiejętność trafnego postrzegania cudzych przeżyć i wglądu w czyjeś położenie. Zazwyczaj empatia emocjonalna i poznawcza występują łącznie. Możliwa jest jednak rozbieżność między tymi dwoma składnikami empatii. Jeśli wyraźna dominacja elementu poznawczego wystąpi u so-cjopatów antysocjalnych, to może prowadzić do manipulowania innymi oraz ich wyzyskiwania. Empatia może być zatem wykorzystywana przez jednostkę zarówno dh celów prospołecznych, jak i antyspołecznych (zob. [Z. Bartkowicz 1996, s. 123-124]). Wyniki badań wskazują, że kobiety cechują się wyższą empatycznością niż mężczyźni Umiejętność nawiązywania kontaktów- społecznych oraz zdolność współpracy z innymi powiązane są z poziomem empatii Wskazuje się, że — w ujęciu statystycznym - przywódcy grupowi nie odznaczają się wysokim poziomem empatii [J. Rembowski 1989, s. 42-53],

Badania dotyczące przestępczości wykazują, że charakterystyczną cechą osobowości antyspołecznej jest niski poziom empatii, zwłaszcza empatii emocjonalnej. Wysoki poziom empatii sprzyja zachowaniom prospołecznym, a także chroni przed wystąpieniem zachowań agresywnych. Jednocześnie podkreśla się. że wrażliwość ero-patyczna jest następstwem społecznych doświadczeń człowieka i możliwe jest jej kształtowanie. W zależności od warunków otoczenia społecznego, a zwłaszcza przebiegu procesu socjalizacji w rodzinie i szkole, wrażliwość empatyczna jednostki może się