DSCN1793 (3)

jiybkie” i mechaniczne, w niektórych pro-jujuch „definiowania sytuacji" przeważają pfocesy intelektualne, w innych silniej zahaczają się emocje.

Należy podkreślić, że wprawdzie w analizach F. Znanieckiego przebieg działania oddzielony jest od procesu definiowania sytuacji, to jednak sam autor stwierdza, iż zjawiska postaw nie można badać w odcinaniu od obserwowania czynności.

Postawa jest tu ujmowana jako zjawisko psychokulturowe. W swym aspekcie kulturowym definicja sytuacji (postawa) obejmuje fakty wspólne doświadczeniu zbiorowemu; wybór, obserwacja i ocena tych faktów są kulturowo uwarunkowane. Z procesem definiowania sytuacji łączą się również procesy intelektualne, emocjonalne i wolicjo-nałne.

Tak zarysowane, zgodnie z ujęciem F. Znanieckiego, pojęcie postawy można potraktować jako narzędzie heurystyczne do badań nad działaniami. Jeśli weźmiemy pod uwagę typologię działań takich autorów, jak Max Weber (wyodrębnił cztery typy działania: celowo-racjonalne, wartoś-ciująco-racjonalne. emocjonalne, tradycjonalne) ety Howard Becker (wymienił działania, które cechują się; ekonomiczną racjonalnością - tzw. chłodna kalkulacja, racjonalnością ograniczoną sankcjami, nieracjonalnością wynikłą z tradycji i nieracjonalnością spowodowaną emocjami), to możemy stwierdzić, że w sformułowaniach F. Znanieckiego są zawarte wskazówki, których stosowanie w badaniach może doprowadzić <k> takich typologii działań, jak wyżej wymienione, lub jeszcze innych. (M.P.)

2nb definicja sytuacji, ideologiczny model po-aawy.

Literatura:

Becker Ił.. 1932, Systemallc Soclology on the Basls of the Bezlehungstehrc and Gobllde-le/tre of Leopold von Wiese, New York.

Marudy M. 1976, Sens teoretyczny a sens empiryczny pójścia postawy, PWN. Warszawa.

McfverR.M , 1942, Socla! Causation. Boston.

Postmodernizm 141

Mika S., 1981, Psychologia społeczna, PWN, Warszawa.

Weber M„ 1947, The Theory of Sociai and Economic Organization, New York (trans), and cdited by T. Parsons and A-M. Henderson).

Znaniecki F., 1934, The Method of Soclology. New York.

Znaniecki F., 1971, Nauki o kulturze, PWN. Warszawa.

Postawa konformizmu, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawa solidarności, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawa sprzeciwu, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawa „uniku’’, zob. autentyczność w życiu społecznym.

Postawy prospołeczne, zob. altruizm.

Postawy życiowe, zob. wartość.

Postęp, zob. neoewolucjonizm. postmodernizm, rozwój społeczny.

Postmodernizm (ponowoczesność), kierunek w filozofii i naukach społecznych rozwijający się w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. Zapoczątkowany został pracami Jean-Franęois Lyołar-da, Jacąuesa Dcrridy. Michęła Foucaułta pod koniec lat siedemdziesiątych. Jego cechą charakterystyczną jest odrzucenie ..modernizmu", rozumianego tutaj jako zespół poglądów i przekonań na temat rzeczywistości, uznających jej poznawalność i zakładających występowanie w niej obiektywnego porządku. Zadaniem nauki - w ujęciu modernistycznym - było wykrycie praw występujących w obrębie hadanej rzeczywistości. Na tej podstawie możliwa była celowa zmiana (modernizacja) tej rzeczywistości; tworzenie cywilizacji.

Należy zwrócić uwagę, że pojęcie modernizmu - w znaczeniu, jakie tu występuje - zostało skonstruowane później, gdy wypracowano już zasadnicze idee postmoder-