DSCN2071 (2)

Rys. 4.63. Budowa pierwotna łodygi z ciągłym cylindrem tkanki przewodzącej. A — schemat przekroju poprzecznego, B — fragment przekroju

łodygi ciągłą pochwę lub regularnie rozmieszczone pasma. U dwuliściennych prócz sklerenchymy często spotyka się kolenchymę w zewnętrznych partiach kory pierwotnej młodych łodyg. U nagozalążkowych i dwuliściennych mogą także występować w korze inne utwory i komórki, jak idioblasty w postaci sklereidów lub komórek garbnikowych, kanały żywiczne, furyjnleczne, zbiorniki olejkowe itp. Ostatnia, wewnętrzna warstwa kory pierwotnej może być wykształcona jako endoderma. Wyraźna endoderma występuje u większości paprotników, natomiast u roślin nasiennych obecność endodermy w łodygach nie jest regułą (choć jest dobrze wykształcona w korzeniu), co między innymi przyczynia się do tego, że — jak już było wspomniane — u roślin nasiennych granica między korą pierwotną a walcem osiowym nie zawsze jest w łodydze wyraźna, a u jednoliściennych sama kora pierwotna trudna jest do wyróżnienia. Jeżeli endoderma występuje, to w najmłodszych częściach łodygi ma często postać pochwy skrobiowej, tzn. zbudowana jest z pojedynczej warstw) komórek miękiszowych zawierających liczne ziarna skrobi. W dojrzalszych odcinkach łodygi komórki endodermy mogą wytwarzać pasemka Caspary'cgo, a w jeszcze starszych zgrubienia na wewnętrznych i promienistych ścianach, tworzące na przekroju poprzecznym kształt litery U. Wykształcanie się endodermy wydaje się być hamowane przez światło — typowa endoderma występuje często w łodygach podziemnych oraz nadziemnych etiolowanych, tj. rozwijających się przy niedostatku lub braku światła. U jednoliściennych, jak już wspomniano na wstępie, sama kora pierwotna trudna jest do wyróżnienia ze względu na inny niż w pozostałych grupach roślin naczyniowych układ tkanek przewodzących (por. rys. 4.70).

Kora pierwotna tworzy cylinder tkanki otaczający wewnętrzną część łodygi, którą stanowi walec osiowy. Zewnętrzną część walca osiowego może stanowić okolnica składająca się z jednej lub kilku warstw komórek miękiszowych (rys. 4.63). U większości roślin nasiennych okolnica, podobnie jak endoderma, nie występuje, tak że tkanki przewodzące graniczą wprost z miękiszem kory pierwotnej (rys. 4.64). Zasadniczym elementem walca osiowego są tkanki przewodzące — ksy-lem i floem. Ich układ w łodydze może być bardzo rozmaity.

^RVs. 4.64. Budowa pierwotna łodygi z tkankami przewodzącymi w postaci pierścienia wiązek. A — sche-"tolprzekroju poprzecznego, B •- fragment przekroju

176 Botanika i. I 177