DSCN2734 (4)

32

32

WYKŁADY Z ETYKI mzs,_lH,

I

mówi nie przez to, co ludzie skłon ni są robić z cudzymi p.„ mędzmi, lecz przez to. co faktycznie robią z własnymi. Społeczno** która głosi, ze wspiera instytucje charytatywne, ale której członku’, wir nie oferują własnego czasu i pieniędzy ani nie wykonują p_rttc,, na rzecz innych, uprawia nie działalność charytatywną, lecz hip<>. kryzjt Te instytucje, na które nikt w wolnym społeczeństwie nie chce dobrowolnie łożyć, upadają, ponieważ uznaje sic jc za nic nię warte | JPodsumowując, konkluduje cytowana autorka, ekono-micznosć, odpowiedzialność (obliczalność, accountobU(Ły). konku rrncja oraz wolny rynek są konceptualnie niezależne od celu biznesu Ekonomiczność mierzy stopień, w jakim zasoby są skutecznie (efektywnie) wykorzystywane dla osiągnięcia celu; odpowiedzialno^ czyni ludzi i instytucje świadomymi udziału w osiąganiu ustalonego celu Konkurencja dostarcza realnych alternatyw zwiększających sprawność i odpowiedzialność Ceny rynkowe wreszcie dostarczają informacji o tym, jaką wartość mają rzeczy oraz jakie zasoby są dostępne.

I I instytucje muszą podlegać rzeczywistym sankcjom, ponosić rzr< zywistą odpowiedzialność i uczestniczyć w rzeczywistej konkurencji Ludzie muszą wiedzieć, czego oczekują od swych instytucji, muszą domagać się. by instytucje były odpowiedzialne, i powodować. by zdawały sprawę ze swej działalności. Jeśli brzmi to jak wezwanie do ciężkiej pracy, to jest tak dlatego, że osiągnięcie dowolnego celu w sposób efektywny (skuteczny) i poważny (businessUke) wymaga poważnego (businesslike) wysiłku.

Nie po prostu wolność, ale wszystkie istotne wartości wymagające w iec znego zwracania na nie uwagi - owe cnoty purytańskie, na których znaczenie dla biznesu zwracał uwagę Boulding (dodajmy od Mebie) niezbędne są do tego, by społeczeństwo otrzymało zarówno tak: :/ąd, jak i taki biznes oraz takie organizacje nie będące biznesem, na jakie zasługuje.*¹

To jednak nie należy do prakseologii i etyki biznesu, ale do prakseolog;: i etyki życia społecznego we wszystkich jego wymiarach. Ludzie bowiem nie żyją dla działalności gospodarczej, tzn. nie ona ^|f • h celem nadrzędnym. Jest raczej przeciwnie - to działalność

gospodarcza jest uprawiana po to. by ludzie mogli żyć, a nawet żyfc lepiej. Powaga życia wymaga powagi działalności gospodarczej, do czego współdziałanie rzeczniczek trzech ,E" - prakseologii i etyki -jest niezbędne.

2.4. Prakscologic/na analiza działalności gospodarcze} i jej kontekstu etycznego

Prakseologia definiuje działanie jako zachowanie człowieka podejmowane świadomie i zgodnie z jego wola oraz z zamiarem spowodowania pożądanego przezeń stanu zwanego celem (działania). Człowiek działający nazywany jest sprawca, aktorem, ogólnie -podmiotem działania. Działania w sensie prakseologjcznym sa działaniami wykonywanymi indywidualnie, a więc Jednopodmloto-wymi. Zachowania wielojyodmiotowe oraz zachowania podmiotów zespołowych (np. tzw. osób prawnych) sa w sensie prakseologjcz-nym systemami działań jednopodmiotowych o strukturze wynikającej z praw prakseologlcznych.² Prawa prakseologiczne dotyczą regularności zjawisk ze względu na zależności zachodzące między środkami i celami. Prawa prakseologiczne. według Ludwiga von Misesa. ograniczają swobodę, z jaką człowiek może dokonywać wyboru i działać. Nie są to jedyne ograniczenia wyznaczające zakres swobody podmiotów działających. Pozostałe ograniczenia działań mają swe źródło: a) w prawach fizykalnych, „do nieczułej bezwzględności których - jak pisze Mises - człowiek musi dostosować swe zachowanie, jeśli chce żyć", oraz b) w prawach fizjologicznych, tj. zespole cech konstytutywnych właściwych każdemu osobnikowi, określających jego dyspozycje i podatność na oddziaływanie czynników środowiskowych³.

Działanie jest podstawową właściwością człowieka aktywnego. Nie jest ono, mówiąc obrazowo, przebraniem nakładanym przez podmiot działający, jest ono zachowaniem samego podmiotu nie-

1

^,r op ctt m 267-268

2

Por W. Gasparski, 1994, Anatomia działania. „Prakseologia" nr 3-4 (124-125). ss. 133-144

3

¹⁰ L. von Mises. op. OL. s. 885.