DSCN3092 (4)

I

slową i jej działanie, wybrano więc zasadę znaną Już w starożytności, a polegającą na tym, że w malarstwie przedstawiano formy plastyczne w ich stosunku do domyślnej płaszczyzny podstawowej, czyli, Innymi słowy, miały one sprawiać wrażenie reliefu. W tym działaniu reliefowym, w jasnym usytuowaniu figur i form w stosunku do jednej płaszczyzny podstawowej (Nawiedzenie) lub kilku płaszczyzn podstawowych (Opłakiwanie Chryitusa) tkwiła jeszcze jedna tajemnica sztuki Giotta i ta właśnie reliefowość (rilieuo) pozostała odtąd, aż do Leonarda i Michała Anioła, centralnym problemem całego dalszego rozwoju malarstwa.

Reliefowość wymagała spełnienia dwóch warunków. Przede wszystkim pogłębiającego się zrozumienia dla specyfiki formy rzeźbiarskiej, czyli dla artystycznych środków wyrazu, które zdolne są odtworzyć naturalny kształt ciała i krągłość przedmiotów. O zmianie i postępie, jakie wprowadziła pod tym względem sztuka Giotta, przekonać nas mogą w jego obrazach postacie. Cechuje je świadome celu umiarkowanie zamiast przeładowania formami rzeźbiarskimi, charakterystycznego dla dzieł Niccola i Giovamniego Pisanich. Zaledwie kilka załamań draperii różnicuje wielkie płaszczyzny ujęte niezwykle oszczędnie w zdecydowane i pełne wyrazu kontury, a wszystko komponuje się tak, by wywołać u widza nieodparte wrażenie naturalności i przestrzenności. Genialne są pod tym względem postacie odwrócone tyłem, wprowadzane z upodobaniem przez Giotta w celu osiągnięcia z jednej strony silnego, kubicznego efektu, z drugiej — aby uzyskać na pierwszym planie szerokie spokojne płaszczyzny jako punkt wyjścia dla zróżnicowania plastycznych i przestrzennych wartości. Podobną funkcję spełniają również całe postacie z profilu, które — w odróżnieniu od zwyczajów średniowiecznych — Giotto pierwszy wprowadził do malarstwa i które spełniają nie tylko określoną funkcję w kształtowaniu głębi, ale mają tę zaletę, że znacznie wzmagają działanie plastyczne. Niezależnie jednak od takich ogólnych środków pomocniczych stworzył Giotto postacie, które przy całym ograniczeniu środków formalnych, zaliczyć można do największych objawień wyobraźni plastycznej: są to przykłady nie takiego czy innego spostrzeżenia, ale samej