DSCN6403 (Kopiowanie)

7, Przegląd świata istot żywych i Ich klasyfikacja 103

7.4.S.4.3.2. Klasa: Jednoliścicnne (Monocotyledoneae).

Jedną z najważniejszych rodzin jednoliściennych są liliowate (Liliaceae). Liczą ponad 3700 gatunków, przeważnie bylin, często o przepięknych kwiatach (lilie). Szereg roślin jest uprawianych ze względu na cenne walory smakowe (i lecznicze zarazem) ich cebul, liści lub pędów. Na przykład czosnek pospolity (Allium satiyum) zawiera fltoncvdv (głównie dwusiarczek propyloallilowy i metylopropylowy); mianem Fitocydów określamy substancje wytwarzane przez rośliny, a działające bakteriobójczo. W cebulach czosnku występuje też szereg innych, niedokładnie poznanych związków działających przeciwwirusowo, przeciwnowotworowo oraz obniżających ciśnienie krwi i pobudzających wydzielanie soków trawiennych, a także liczne witaminy. Fitoncydy i witaminy zawarte są też w tkankach cebuli (Allium cepa), szczypiorku (Allium schoenoprassum), pora (Allium pontm), szparagu lekarskiego (Asparagus officinalis). Konwalią majową (ConvaUaria maialis), objęta w Polsce ochroną częściową, zawiera liczne heterozydy nasercowe. wzmacniające siłę skurczu mięśnia sercowego. Działąjąone nieco słabiej niżscillaryna. bardzo cenny heterozyd wytwarzany przez cebule morska (Scilla maritima). Chroniony zimowit jesienny (Colchicum auiumnale) zawiera alkaloid kolehlcynę. który uszkadza wrzeciono kariokinetyczne, zatrzymując podział komórki na etapie metafazy. Kolchicyna jest lekiem z wyboru przy leczeniu dny moczanowej - choroby, w której nadmiar wytwarzanego kwasu moczowego gromadzi się w tkankach. Do liliowatych zaliczono także aloes uzbrojony (Aloe ferox').

Kosaćcowate (Iridaceae) obejmują kosaćce (irysy) i krokusy, spośród których pewne gatunki mają zastosowanie w medycynie.

Rodzina traw (Poaceae, dawniej Gramineae) obejmuje około 4000 gatunków, wśród których znajdują się wszystkie zboża: pszenica (Triticum), żvto (Secale cereale), jęczmień (Hordeum), owies (Avena), a także ryż (Oriza saliva), kukurydza (Zea mays), trzcina cukrową (Saccharum ofllcinarum). bambus (Bambusa) i trawy pastewne. Uciążliwy chwast - perz właściwy (Agmpyron repens) zawiera w kłączach znaczne ilości łatwoprzyswajalnej krzemionki, co wykorzystuje się w leczeniu chorób układu moczowego.

Wszystkie występujące w Polsce gatunki roślin z rodziny storczvkowatvch (Orchidaceae) objęte są ochroną gatunkową. Do tej rodziny należy też tropikalne pnącze Vanilla planifolia, którego niedojrzałe torebki dostarczają wanilii.

Tatarak (Acorus calamus), którego kłącze stosuje się w zaburzeniach trawienia, należy do rodziny obrazkowatych (Araceae).

Bardzo ciekawą rodzinę stanowią spokrewnione z obrazkowatymi palmy (Palmae). Są to zazwyczaj drzewa o bardzo długiej łodydze zwanej kłodziną, zakończonej pióropuszem wielkich, pierzastych lub wachlarzowatych liści. W odróżnieniu od większości jednoliściennych u palni nastenuie przyrost łodygi na grubość. Szereg palm ma duże znaczenie gospodarcze dla regionów, w których rosną, np. palma kokosowa (Cocos nucifera), palma daktylowa (Phoen'ix dactylifera), palmy olejowe (np. Elaeis guineensis - dostarczająca oleju palmowego do wyrobu margaryny).

1ASAA. Chronione okrytonasienne

Większość chronionych roślin w Polsce to rośliny okrytonasienne. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca 2004 r.) wprowadzono ochronę gatunkową następujących drzew. krzewów, krzewinek i roślin zielnych: