DSCN9464 (2)

in Taborski toiuski

nrama. rak. 30*/«

WSTĘP

Narcyza Żmichowska, znana jako pisarka pod pseudonimem Gabry-elli, nie należała do pisarzy najpłodniejszych w naszej Uteraturze. Wpięciu tomach mieszczą się bez mała jej wszystkie powieści, opowiadania, poezje i artykuły publicystyczne. Ciężkie warunki życiowe, cenzura, a przede wszystkim ciągłe ideologiczne zmagania utrudniały Narcyzie pracę Uteracką. O jej wielkich możUwościach pisarskich świadczą grube tomy korespondencji. Szeroką znajomością życia, namiętną, nieskrępowaną przez cenzurę walką z wstecznictwem i klerykalizmem niejednokrotnie górują nad dziełami literackimi Gabryelli, dzięki czemu stanowią ważną część pisarskiego dorobku Żmichowskiej.

Twórczość Narcyzy Żmichowskiej jest cennym wkładem do narodowej Uteratury polskiej. Żarliwie szukająca prawdy i właściwej drogi do szczęścia ludzkości, mimo wahań i załamań, należy do postępowych tradycji naszego piśmiennictwa. Trzeba tylko na nowo ją odczytać i zrozumieć. Monografu o Gabryelu dotąd brak. Dotychczasowe opracowania albo fałszywymi frazesami tkały aureolę świętości nad głową autorki, albo między wierszami jej powieści szukały erotycznych tajemnic autorki. Tego rodzaju tendencje przytłoczyły np. wiele słusznych uwag o twórczości Gabryelu wypowiedzianych przez Boya.

Wstęp do niniejszego wydania ma za zadanie nakreślić główne linie interpretacji utworów Żmichowskiej i podać zarys ideowo-artystycznej ewolucji pisarki. Wiele zagadnień, jak analiza języka artystycznego, określenie realizmu Gabryelu czy wyznaczenie miejsca jej twórczości w tradycji polskiej powieści, musiało pozostać poza ramami wstępu. Działalność Uteracka Narcyzy Żmichowskiej nasuwa wiele problemów i te czekają na rozwiązanie.

1

PIERWSZA FAZA IDEOWEGO ROZWOJU ŻMICHOWSKIEJ

Ach, jak ja się boję tej chwili, w której powiem sobie: „Wszystko nie jest tym, czym się wydaje — wszystko I" Mój Boże, ileż razy chciałam się zagłuszyć, ażeby odegnać daleko te natrętne myśli. Zycie krótkie, nic

V