DSC77

98 6. Koszty produkcji

dukcji nie wpływa na koszty stałe i bez względu na ilość wytworzonych prodofaj pozostają one na niezmienionym poziomie. Są głównym składnikiem kosai

wielu przedsiębiorstw świadczących usługi, np. hoteli, restauracji, teatrów czy)® Tabela 6.2. Koszty zmienne i stałe w przedsiębiorstwie
Koszty zmienne	Koszty stałe
Płace pracowników produkcyjnych	płace pracowników administracji i obsługi
I Koszty surowców, materiałów.	amortyzacja
półproduktów	koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokali
Koszty energii, wody	koszty obsługi pożyczonego kapitału kary z tytułu przeterminowanych zobowiązań j

W analizie długookresowej przyjmuje się, że koszty stałe nie istnieją. W pat tyce istnieją dwa rodzaje kosztów stałych:

-    podstawowe - koszty stałych czynników produkcji (np. budynki i wypoaa-nie podstawowe),

-    dodatkowe - koszty zakupów dodatkowego wyposażenia stałego związanep przykładowo ze zwiększonym popytem.

Koszty zmienne natomiast są to koszty bezpośrednio związane z wielkości produkcji i wynoszą zero, gdy nic się nie produkuje. Przykładami takich kosztów są koszty bezpośrednie (towar, surowce, roboczogodziny) wraz z niektórymi wy-działowymi kosztami ruchu (energia lub paliwo na cele technologiczne).

Istnieje wiele metod podziału całkowitych kosztów przedsiębiorstwa na siś i zmienne. Metody te można podzielić na dwie podstawowe grupy: metodę księgową oraz metody statystyczno-matematyczne. Metoda księgowa polega na zaliczaniu przez księgowego albo innego specjalistę poszczególnych pozycji kosztós do grapy kosztów- stałych lub zmiennych. Metody statystyczno-matematycm natomiast to:

-    Metoda wizualna - polega na graficznym wyznaczeniu linii kosztów. Ni układ współrzędnych nanosi się poniesione koszty i odpowiadającą im produkcję, po czym w sposób wzrokowy wyznacza się trend kosztów i wykreśla linię prosił najlepiej dopasowaną do umieszczonych na płaszczyźnie punktów. Punkt przecięcia wyznaczonej linii z osią rzędnych (powyżej punktu zero) wyznacza poziofl kosztów stałych.

-    Metoda dwóch punktów - polega na oszacowaniu wielkości ekstremalny^ i kosztu marginalnego produkcji. Z szeregu czasowego kosztów i produkcji (np w układzie miesięcznym) wyróżnia się dwie obserwacje ekstremalne (skrajne) minimalną i maksymalną. Z użyciem tych wielkości oblicza się koszt marginalny, określany jako przyrost kosztów całkowitych między wybranymi punktami ekstremalnymi, przypadający na dodatkową jednostkę produkcji. Na tej podstaw* szacuje się poziom kosztów stałych jako różnicę między kosztami całkowity® a kosztami danej produkcji.

-    Metoda regresji - polega na oszacowaniu parametrów linii regresji kosztów z użyciem metody najmniejszych kwadratów. W tym celu wyznacza się równanie linii prostej najlepiej odzwierciedlające rozkład danych. Odchylenie danych rzeczywistych od linii prostej jest mierzone sumą kwadratów odległości między uzyskaną linią a tymi danymi.

-    Metoda dynamiczna - polega na oszacowaniu parametrów funkcji kosztów całkowitych. Jeżeli funkcja ma postać prostoliniową, to koszty proporcjonalnie zmienne są równe kosztom marginalnym (pierwsza pochodna funkcji), a koszty stałe - różnicy między kosztami całkowitymi a zmiennymi.

W analizie ekonomicznej w krótkim okresie można wyróżnić następujące rodzaje kosztów:

1. Koszt stały całkowity KSC. Jest to koszt, który jest ponoszony przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji. Występuje on nawet wówczas, gdy produkcja wynosi zero. Wykres krzywej kosztów stałych całkowitych jest linią prostą (rysunek 6.1).

KSC

0 -

Rysunek 6.1. Koszt staiy całkowity

Q

2. Koszt stały przeciętny KSP. Jest on często nazywany kosztem stałym jednostkowym. Jest to część całkowitego kosztu stałego przypadająca na jednostkę wytworzonego produktu:

KSP =

KSC

Q '

Koszt stały przeciętny zmniejsza się nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, co oznacza, że krzywa kosztów stałych przeciętnych jest nachylona w prawo w dół. Krzywa ta nie osiąga wartości równej zeru, gdyż nawet przy bardzo dużej produkcji na każdy wytworzony produkt przypada jakaś część kosztów stałych. Wykres krzywej kosztu stałego przeciętnego jest hiperbolą (rysunek 6.2).

3. Koszt zmienny całkowity KZC. Jest to koszt związany z wykorzystaniem w procesie produkcji czynników zmiennych, których ilości wzrastają lub zmniejszają się w zależności od rozmiarów produkcji. Tempo wzrostu jest nierównomierne; początkowo rośnie wolniej, następnie - po przekroczeniu pewnego poziomu -