DSC12

142 8. Monopol

Rysunek 8.5.Rynek monopolu (a) oraz urzędowa cena maksymalna fb)

Jak się zmieni równowaga monopolu po wprowadzeniu urzędowej ceny maksymalnej? Należy poszukać punktu przecięcia krzywej kosztów marginalnych KM z nieciągłą krzywą PAT. w którym KM rósłby lub malał wolniej niż PAT. Na rysunku 8.4b nie ma takiego punktu, ponieważ krzywe są ułożone wyjątkowo. Malejący odcinek krzywej KM przecina poziomy odcinek krzywej PAT. Następnie KM znajduje się poniżej PAT dopóki ilość produktu jest nie większa niż Q__t. Gdy produkcja Q jest większa, krzywa KM znajduje się powyżej PAT. Stąd nowa ilość równowagi wynosi w tym szczególnym przypadku fflL a cena równowagi jest równa urzędowej cenie maksymalnej.

W opisanym przypadku wprowadzono urzędową cenę maksymalną na poziomie niższym niż cena równowagi na rynku monopolu niepodlegającym interwencji. Spowodowało to zwiększenie wielkości obrotu z Qe- do Q_A, czyli zwiększenie dostępu do usług monopolu.

Jeśli urzędowa cena maksymalna będzie ustalona na poziomic wyższym niż wcześniejsza cena równowagi, to nie spowoduje to żadnych zmian równowagi monopolu, ceny i wielkości obrotu.

Wprowadzenie ceny urzędowej równej cenie pobieranej przez monopol spowoduje ustalenie wielkości obrotu i produkcji na poziomie popytu przy tej cenie. Sytuacja rynkowa również się nie zmieni.

8.8. Dyskryminacja cenowa

Na rynkach wysoce zmonopolizowanych dostawcy często dyskryminują cc- M nowo nabywców. Dyskryminacja cenowa to sprzedaż różnym grupom nabyw- i ców tego samego produktu w tym samym miejscu i czasie po różnych cenach.

Dyskryminacja cenowa przynosi monopolowi wyższy zysk, jeśli popyt grap nabywców wykazuje różną elastyczność cenową Warunkiem dyskryminacji jest zapobieganie obrotowi produktem między grupami. W przeciwnym razie klienci nabywający produkt po niższej cenie będą go odsprzedawać tym, którzy nabywają go drożej. Monopol musi podjąć takie działania, by wtórny obrót produktem stał się niecelowy dla potencjalnego nabywcy. W przypadku usług wystarczy sprawdzić w momencie ich świadczenia uprawnienia do tańszej usługi. Kasa kinowa sprzedaje bilety normalne i ulgowe, ale legitymację studencką sprawdza się przed wejściem na salę.

Dyskryminację cenową stosuje się bardzo często, a typowe przykłady to przewozy komunikacji miejskiej lub lotniczej, kino i wstęp na różne imprezy kułturalno-rozrywkowe, lekarstwa na recepty. Szczególnie często klientów dzieli się na konsumentów i prowadzących działalność gospodarczą (telefonia komórkowa i stacjonarna). Linie lotnicze oferują ten sam przelot w różnej cenie klientom biznesowym i turystom. Usługi w zależności od klasy różnią się jakością (miejsca w loży VIP są lepsze niż w bocznym sektorze) i wtedy nie mogą być uznane za dyskryminację.

Monopol prowadzi inną politykę cenową w odniesieniu do różnych grup nabywców. Koszty marginalne zależą od wielkości produkcji, a przychody marginalne od wielkości sprzedaży - popytu tych grup nabywców. Wielkość produkcji maksymalizująca zysk określa optymalną wielkość sprzedaży dla poszczególnych grup nabywców. Wielkość sprzedaży należy ustalić, stosując metody programowania dynamicznego. Polega to na zwiększaniu o jednostkę tej wielkości sprzedaży, której dodatkowa jednostka przyniesie większy zysk. Wielkości sprzedaży maksymalizujące zysk osiąga się, gdy krańcowa jednostka sprzedaży dla danej grupy nabywców przynosi zerowy przychód marginalny. Ceny sprzedaży wynikają z popytu i wielkości sprzedaży na rynkach różnych grup nabywców. Wyższą cenę za produkt płaci grupa o sztywniejszym popycie, czyli o mniejszej elastyczności.