DSC92 (2)

i wszechstronny obraz jego dorobku. Mircea Eliade to indywidualność bogata, półliterat (ma na swym koncie parę pozycji literackich) i pół uczony, próbujący swych sił zarówno na polu historii religii, jak i indianistyki. Nie wypada jego biografii zacząć stereotypowym: urodził się w Bukareszcie dnia 25 lutego 1907 roku. Pozwólmy sobie na literacki polot, hołdując homeryckiej zasadzie — in medias res.

Jeden ze znawców kultury indyjskiej dzielił się kiedyś z czytelnikami zachodnimi swymi wrażeniami znad Gangesu. Zbyt pochojmych entuzjastów studiów egzotycznych studził on tymi słowy: ,,Guru ¹ zamiast wychodzić na zewnątrz, aby zgromadzić wokół swej osoby jak najwięcej uczniów, strzeże nauki z krańcową rezerwą, przyjmując jedynie kilku uczniów, których pragnienie wiedzy wypróbował w sposób rygorystyczny... Bowiem guru przyjmuje na siebie nie tylko swoje własne czyny, ale również i czyny swych wychowanków, których karman (prawo determinizmu moralnego uczynków — T. M.) zsumuje się z jego karmanem. Oczywiście w poczuciu tej odpowiedzialności chce przyjmować jedynie tych uczniów, których wybrał starannie ze względu na ich prawość... Z tego powodu aszramy, czyli duchowne szkoły hinduskie, starają się być bardzo małe’¹ -.

I oto jednym z tej garstki uczniów ekskluzywnych aszramów podhimalajskich w Riszikeszu, Hardwarze i Almorze staje się w roku 1931 młody przybysz z dalekiej Rumunii, 24-lctni Mircea Eliade. Indyjscy gurowie i panditowie zaopiekowali się tym cudzoziemcem, którego już trzy lata temu ściągnął do Indii własnym stypendium lord angielski Manindra Chandra Nandi z Ka-simbazaru. Stypendium to umożliwiło młodemu absolwentowi Uniwersytetu Bukareszteńskiego podjęcie dalszych, podyplomowych studiów indianistycznych na Uniwersytecie w Kalkucie ped kierunkiem znakomitego historyka filozofii indyjskiej, Surcn-dranatha Dasgupty. Ale młody zapaleniec rumuński rwał się w góry, w te najintymniejsze ostępy myśli ,,wiecznego zakonu” (sanatana dharma). Przez pełne trzy lata praktyi. wał ascezę i jogę w odludnych aszramach górskich Uttar Prącie, zu i jednocześnie zbierał materiały do swej pracy doktorskie j Yoga. Essai

_c!,r les origines dr la mystiąue indienne (Joga. Rozprawa o genezie mistyki indyjskiej), 1936.

Młodego doktora, praktyka i teoretyka jogi, wychowanka gu-rów indyjskich, ściąga do siebie Uniwersytet Bukareszteński, powierzając mu wykłady z historii religii i filozofii wschodniej. Teraz Eliade zaczyna się „europeizować", odwiedzając ośrodki naukowe Berlina, Berna, Londynu i Oksfordu. Pojawiają się jego pierwsze publikacje w języku rumuńskim na niespotykane tu nigdy tematy, jak alchemia azjatycka, babilońska, języki tajemne. Debiutantowi otwiera ją swe łamy takie czasopisma, jak „Asia-tica" oraz „Journal of the Indian Society of Oriental Art”.

W 1938 roku 30-letni uczony porywa się na własne pismo mito-znawcze „Zalmoxis. Revue des etudes religieuses”. Prowadzi je do roku 1942, publikując trzy tomy. Założyciel i redaktor zasilił swego „Zalmoxisa” ² interesującymi i niebanalnymi pozycjami o demonologii, metalurgii alchemicznej, oziębianiu magicznym, książkach ludowych, symbolice wód i mandragorze. Pismo wychodziło w języku francuskim, a drukowano je w Bukareszcie.

Bezpośrednio po wojnie osiada w Paryżu jako prywatny uczony i literat, mimo że nic czuje się jeszcze na siłach pisać w języku francuskim. Zagubionemu w obcym mieście skromnemu cudzoziemcowi przychodzi z pomocą ten sam dar zjednywania sobie protektorów, który już raz umożliwił mu pobyt w Indiach. Tym razem Eliadem zainteresuje się Georges Dumezil, religioznawca indoeuropejski, profesor sekcji religioznawczej w Ecole Practiąue des Hautes Etudes. Wciąga on Eliadego do współpracy, czego owocem są dwie serie wykładów w tej uczelni: Badania nad morfologią świętości (rok akademicki 1946/1947) i Badania nad strukturą mitów (rok akademicki 1947/1948). Nota bene termin „morfologia świętości”, użyty w nazwie pierwszego cyklu wykładowego, wejdzie w rok później do monumentalnego kompendium Trai-te dhistoire des religions (Traktatu historyczno-religi jnego), 1949, opublikowanego w oryginale francuskim, a udostępnionego już dziś czytelnikom niemieckim, włoskim, angielskim i hiszpańskim.

319

1

Guru — nauczyciel dochowy w Indiach.

2

Nazwa oznacza bóstwo starożytnych Getów, wzmiankowane u Hero-dota, ks. IV, rozdz. 94—96 — które było prawdopodobnie władcą zmarłych — z ciekawym obrzędem unieśmiertelniania ludzi co cztery lata. Por. The Oxjord Dictionary, 1949, s. 964.