DSC65

w Krakowie w oficynie Floriana Unglera. Był to przekład popularnego tewnika łacińskiego „Hortulus animae”, autorstwa Biernata z Lublina. Na^ nach Rzeczypospolitej przebywał Konrad Celtis - wybitny humanista z y mieć, założyciel pierwszego na terenach polskich Towarzystwa Literackie. Sodalitas Litteraria Vistulana, autor dzieła „De navigatione sua Sarmat^ („Opis podróży Wisłą z Krakowa do morza”), w którym znajdują się lj^ wzmianki o pobycie poety w Polsce. Innym znanym humanistą był Filip nacorsi (Kallimach), który po zatargu z papieżem uciekł z Włoch, a trafią do Polski, znalazł oparcie na dworze arcybiskupa Grzegorza z Sanoka. Wj^ ce stał się nie tylko nauczycielem synów królewskich, ale także doradcą m tycznym Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta. Równie ważne były ^ regrynacje Polaków. Jan Długosz podczas swego pobytu w Bazylei miał [ takty z włoskimi humanistami, kolekcjonował dzieła starożytnych historyki profesor Uniwersytetu Krakowskiego — Jan z Ludziska - był właściciel* odpisów dzieł pisarzy antycznych. Jan Ostroróg, doktor obojga praw Uniwtj. sytetu Bolońskiego, dyplomata, współautor II pokoju toruńskiego z 1466i. zawartego między Polską a Zakonem Krzyżackim, w memoriale o napraij Rzeczypospolitej wyłożył koncepcję reformy politycznej. Proponował umocnienie władzy monarszej, uniezależnienie państwa od Kościoła, zaniecha* wysyłania świętopietrza do Rzymu, opodatkowanie duchowieństwa.

Humanizm był nurtem znajdującym największe poparcie na dworach na gnackich i duchowieństwa, choć pierwszym ogniskiem myśli humanistyce była Akademia Krakowska. Za czasów panowania Jana Olbrachta (1492-1501; w Akademii Krakowskiej przebywali i wykładali humaniści włoscy i polscy, a krakowskie drukarnie wydawały podręczniki poprawnej gramatyki, stylistyki, i klasycznej łaciny. Jednakże rozbrat Akademii Krakowskiej z humai-mem nastąpił równie szybko jak początkowa fascynacja. Obawa hierarcho? kościelnych przed rozprzestrzeniającą się ideologią Marcina Lutra spowofe wała ich niechęć do renesansowych treści, a w konsekwencji doprowadziłaś wyjścia mistrzów humanistycznych z murów uniwersytetu i szukania oparci dla nowych prądów w innych ośrodkach. Średniowieczny konserwatyzm W powodem systematycznego podupadania Akademii Krakowskiej, prowadzą' w czasach reformacji do znikomej roli uczelni jako steru naukowego życii kraju. Niektóre zachodnioeuropejskie uniwersytety, niechętnie przyjmujące humanizm, doczekały się konkurencji w postaci tworzenia nowych uczełś np. College de France, w której ustanowiono katedry retoryki i grama!)t klasycznej. Taką szkołą w Polsce była Akademia biskupa Jana Godzienity Lu brańskiego założona w 1519 r. w Poznaniu.

Akademia Lubrańskiego miała dwa wydziały. Humanistyczny, przyg# wujący do studiów teologicznych, którego absolwenci otrzymywali niżtf stopień akademicki bakalaureat, oraz teologiczny. Wiele wysiłku wlożofl'

_vvuzyskanie odpowiedniego poziomu wydziału humanistycznego, w kró ukorzono katedry gramatyki, poetyki i retoryki języka łacińskiego oraz k drę języka greckiego. Ponadto prowadzono tam wykłady z matematyki, nomii, elementów prawa i historii powszechnej. Przedmioty te przygr ’■ > . ly do zajmowania się sprawami życia publicznego. Na wydziale teologie/r przygotowywano kandydatów do stanu duchownego. Program studiów czyi m.in. zasad liturgii, prawa kanonicznego, Pisma Świętego, muzyki k cielnej. Pierwszymi rektorami byli: Jan ze Stobnicy, Tomasz Badermar (ir gorz z Szamotuł. Znanym i uznawanym nauczycielem był przybyły / I.»r Krzysztof Hegendorfer. Jego uczniami byli m.in.: poeta Klemens J.m Józef Struś, profesor medycyny w Padwie, dzieci rodzin magnackich \ - . kowskich, Leszczyńskich, Kościelskich. W 1536 r. Hegendorfer opu< znań, a wraz z jego odejściem nastąpiło ograniczenie akt> u noś_c-j humanistycznego Akademii.

Drugą szkołą pielęgnującą nauki humanistyczne była założona w \ przez Jana Zamoyskiego Akademia Zamoyska. Zamierzeniem fundatora utworzenie szkoły przygotowującej synów szlacheckich do życia p w sposób nowoczesny. Jan Zamoyski, były rektor uniwersytetu pade> wykształcony w zachodnioeuropejskich uniwersytetach, w y cbu . . nistycznego gimnazjum Jana Sturma w Strasburgu uczcił dom otwarcia uczelni odezwą do Polaków, w której zapowiadał. . nowo otwartej placówki będzie przyświecać dew iza służby ojczy ukochanej mej Ojczyzny podporą). Dwustopniow ą organizację . czynał pięcioletni kurs niższy, w czasie którego uczniowie mieli pisania i czytania w języku ojczystym, rozpocząć i konu nuow greki i łaciny (między innymi poprzez lektury dzieł Cycerona i lv._t oraz zapoznać się z początkami greckiej myśli filozoficznej i *. ukończeniu kursu niższego uczniowie w wieku trzynastu lat nc/~ kurs akademicki, na którym przyswajali sobie treści / zakre&u geometrii, logiki i metafizyki, filozofii naturalnej i retoryki S/ ryka była traktowana jako nauka na wskroś humanistyczna, h*.* mos'ć przygotowywała do działalności publiczna Naukę ■ pogłębiała znajomość wykładanego w szkole praw... _r -_N oraz filozofii moralnej i polityki. Akademia Zamoyska h\ i . ₀ go patriotyzmu, rozumu i sumienia jej fundatora, w monowica pisał Zamoyski: Zgoła chcę ja mice >, chodziliby tacy, ieby ku pomnożeniu chwah H,

Mości i Rzeczpospolitej dobrze mogli służyć '^J.

L Kurdybacha: „Pisma wybram-i |. W.u _V-.,_H

64