DSC 74

11

1<1. Kult i jego składniki: mit. symbol i rytuał

I    Oficjalne upowszechnianie kultu Piłsudskiego po zamachu stanu w maju

1926 r.. mającego swoje korzenie w wydarzeniach I wojny światowej i rozwijającego się równolegle, choć niezależnie od kultu innych przywódców w Europie, nie miało na celu jedynie oddawania czci Marszalkowi, lecz było centralnym elementem ideologii rządów sanacji, spełniając funkcję legitymizującą, identyfi-kucyjn^jjntegnijącą w państwie i służąc jęgp sanuKikrcSleniu zarowriO w polityce wewnętrznej, jak i zagranicznej. Słowa najważniejszego politycznego przeciwnika Piłsudskiego, narodowego demokraty Romana Dmowskiego - „nie naród tworzy państwo, lecz państwo tworzy naród" - ilustrują dobitnie podstawowe cele kultu Marszalka, mającego służyć tworzeniu od nowa tradycji państwowej czy też zastąpieniu starej tradycji, by w ten sposób ukształtować polską wspólnotę państwową i zbudować poczucie narodowe, Kult Piłsudskiego był także emocjonalną ofertą identyfikacyjną II Rzeczypospolitej dla jej obywateli.

1.1. Kult i jego składniki: mit, symbol i rytuał.

Określenie pojęć i refleksja teoretyczna

Kulty polityczne, składające się z mitu, symbolu i rytuału, są istotnym czynnikiem powstawania i utrwalania się imagined communities, jak to opisuje Bcne-dict Anderson' oraz tworzenia nowych tradycji (itnention of tradiiion), jak stwierdza Erie Hobsbawm⁴, gdyż stanowią jeden z ważnych sposobów oddziaływania na masy. Zanim zostanie przedstawiona publiczna skuteczność i oddziaływanie mitu Piłsudskiego, konieczne jest krótkie teoretyczne usystematyzowanie i zdefiniowanie pojęć'.

Termin „kult" pochodzi od łacińskiego słowa colere (dbać pieczołowicie, czcić) i oznacza silnie zrytualizowaną formę czci dla jakiegoś przedmiotu lub osoby*.

W rozumieniu religioznawczym⁷ kult odnosi się do działań religijnych jako całości, a więc do całego rytualnego życia danej religii, która w ten sposób przyjmuje konkretny i całościowy wyraz swego transcendentnego znaczenia. Istotą kultu jest wewnętrzne podporządkowanie człowieka czczonej, wyżej stojącej, istocie i zewnętrzne, spontaniczne lub tradycyjne w wyrazie okazywanie jej szacunku. Tomasz z Akwinu rozróżniał w swojej analizie rytuałów starolcstamcnto-wych między cultus ederior (kult zewnętrzny ze świętami, świątyniami, kapłanami i ofiarami) i cultus s/tintualis (kult wewnętrzny z duchową przestrogą i proroczym