DSC�69

nych jest słońcem, ale Imieniem tym nazywa się też często niebo ⁴\ Tak samo Olorun szczepu Joruba, Wende szczepu Mossi itp. Również szczep Czokossi w północnym Togo określa tym samym imieniem Boga-Słońca i Boga-Niebo ^4fl.

Niektóre spośród istot wszystkowidzących — wszystkowiedzących noszą charakter nie wyłącznie i specyficznie słoneczny, lecz ,,niebo-słoneczny”^N'(celisolare), czyli niebiański w zależności od dziennego, jasnego, słonecznego aspektu nieba: na przykład Wo-nekau, bóstwo mieszkańców Nowej Gwinei, Torem \ Nnm Ugro-Finów i Samojedów, Istoty Najwyższe północnoamerykańskich Saliszów, Czejenów, Lenapów, Apaczów, Naczezów i innych im pokrewnych, a także leamna u Majów na Jukatanie, Wirakocza u szczepów zamieszkujących Andy itd.; można do nich dołączyć egipskiego Hornsa⁴⁷, perskiego Mitrę. Zdaniem niektórych badaczy również chińskiego Tien⁴®.

Ale Słońce, jako gwiazda i jako bóg tej gwiazdy, dąży do odróżnienia się od Istoty Niebiańskiej, przyjmując bądź to godność Istoty Najwyższej (Algonkini, Czitimaczowie i inne szczepy południowo-wschodnich terytoriów Ameryki Północnej), bądź najwyższego boga (religia peruwiańskich Inków, reforma religijna Amenofisa IV, religia imperium rzymskiego z czasów Aureliana, Heliogabala itd.), bądź podporządkowaną (Helios, Szamasz, słoneczna bogini Sapas w tekstach z Ras Szamra)⁴⁹.

W niektórych przypadkach interferencji niebiańsko-słonecznej w grę wchodzi, jak się wydaje, nie samo słońce jako gwiazda, lecz światłość dzienna, pojęta niezależnie od słońca, niby jakaś istność samodzielna⁵⁰. Tę samą koncepcję spotykamy u pierwotnych Meksykanów oraz ich dzisiejszych następców, jak Kora, Huiczol i inni⁵¹, a także, według Hezjoda, u Greków (Eter i Dzień, poprzednicy Słońca), wreszcie u Izraelitów według I księgi Mojżesza, gdzie mówi się o stworzeniu światła (Gen. 1. 3—5) przed stworzeniem słońca (1.14—19), co jest po prostu przeniesieniem na akt tworzenia tego powszedniego zjawiska, jakim jest pojawienie się światła brzasku jeszcze przed wschodem słońca i trwanie światła zmierzchu po zachodzie słońca ⁵². Szczep Wintu (środkowa Kalifornia) przypisuje wszystkowidzącą wszechwiedzę nie słońcu, lecz światłu dnia ^>3.

Niebo i słońce, księżyc i gwiazdy, bóstwa par excellence świe-

13