Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (23)

4 Asuprdi kntinnta

povv«|cnn>ch H>Ij to jedyna » **oim rodzaju sytuacja, kiedy tu nic tyle dwie grup} pocly» Kie. nic ty le dna prądy, de dnie poezje. dnie przeciw-i-*" negują**: *i( nawzajem Vonccp*|e poezji musiały współżyć ze sobą w jednej literaturze.

/-mim przejdziemy do omawiania zmian, które kształtowały dalsze losy poezji Dwudziestolecia, musimy jeszcze raz. z odmiennego punktu nidzenu. i/uci. okiem na owe lata najbujniejszego fermentu poc/jotwórc/ego Przegląd najważniejszych kierunków, kute wystąpiły na Pucz*0.u Dwudziestolecia po pico*.ze bowiem - z konieczności pominął pewne indywidualność. poetycką, których pominąć me sposób, po drugie — mc przyniósł jcs/c/c wyxi«rczająt₀ wsrazisiego obrazu tego. j-kzc nietypowego w polskiej poezji, okresu Niety. pówego. gdy/ zdominowanego przez pozytywną, jasna. ..majorowa . pełr^ biologicznej radości i dynamicznej >rl> tonację emocjonalna

Oczywiście mc bez wyjątków, takich jak Wittlin czy l echom. juko tu*, nacechowanych spokojna, stylizowana rozpaczą wierszy Srebrnego i czarne*, Oczywiście lei — okresu w różnym stopniu i w rożnych wariantach poddają ste Iej dominacji- Dominacji wystarczająco jednak wyrazistej • z wystania,ąą ostrością odcinającej te lata od sąsiadujących / nimi okresów — by wolno Dyj wyeksponować ja tutaj.

Zapewne tonacje te zapowiadały po trosze lata lu/ przedwojenne. ..słoneczny okres Młodej Polski Była to jednak przede wszystkim epoka wielkiej* wewnętrznego napięcia, tęsknoty ca ..czynem", psychicznej mobilizacji Uu« powojenne przyniosły natomiast atmosferę ulgi. rozluźnienia, swobody, zabawy Na krótki moment ówczesna młoda poezja polska znalazła się w 9. Odzyskanym Metafora to — nienowa, zresztą w odniesieniu do tej poezji —tjn hardziej usprawiedliwiona, ze naiwiększym wydarzeniem politycznym ukroi pr/ypadającym na sam |ego początek, było przecież- odzyskanie tej fundamenti nej wartości życia zbiorowego, którą Polacy utracili przed ponad Mu laty, doli powrócić pragnęły cale pokolenia i któru urosła do rangi najwiękso*' narodowego mitu Mowa. rzecz jasna, o niepodległym bycie państwowym.

W raju nic istnieje przeszłość, toteż w poezji lej dominowała negacja, dram lub ignorowanie poprzedników, czasem wręcz — culej dotychczasowej kulon W raju nikt nic ma żadnych obowiązków — toteż poezja ta z radością olrac* zbyteczny już. jak się zdawało, wzorzec patriotyc/no-obywutelski. W rąpw istnieją prawa — toteż, nie mówiąc już o skumandrytuch. wczesna. Iuiur>-i>- « fascynacja maszyną nie narzędzie pracy v. niej dostrzegała. Vecz p*»*•' kultu, zabawy czy protezę ludzkiej potęgi. W raju istnieje absolutna ^u>°

W — toteż z jednej strony: uderzano w najróżniejsze tabu. ze s*n>ny Aagf

,*iaiz upodobaniem wszelkie kanony estetyczne, ud reguł weryfikacyjnych .. tinnoy dobrego smaku A czynili to mc tylko un archi żujący iuiuiytci. ale _ut.v j«<ij tak honl/i» przepojony kulturą jak Iwaszkiewicz Raj implikuje jjtn ko człowieczeństwu prymitywnemu, ku pierwotnym instynktom. ku Toteż Tuwim wołał:

|V<CXJI — JCsl 1I>. pnn/f paOOw. tlLuł..

Stuk hjiKir/>óc>'. który poczuł tk>nii' lh*^i i tomu CbkMfr mm »n*w>

Sum wyzna wal

Chce tycwł jak ruol.

C*n 4<tU jak krowy*

(tiiffii nu|,'Jrnfii.

• tomu ftumrftjel

j Czyżewski prosił: rańeU mnie

• af*Wny pm woźny rajtki bór f ilr ii w pum iporryss m.<| pradziad porył

(Amnk. m tomu AVa ■ rf.-izH 1922)

Parunrm jak gdyby — clioć w także odmiennym stylu — byl tu Leśmian.

*-•!*:> ‘*ć najdalej, bo ku samej Naturze, z którą bohater jego wierszy •chodzi w najbardziej intymne związki.

Iwrcs/cac. gdzie jak gdzie, ale w raju istnieje szczęście. I rzeczywiście, poezja u p-oalil i stworzyć — jakże rzadki w dziejach literatury — model człowieka uczgiliwego we wczesnych wierszach Tuwima. Pawlikowskiej. Sterna, przede •szystkim Wierzyńskiego. Nic było to przy tym ładne szczęście filozoficzne, •ymtrronr pracą ducha, stoickie ani nawet cpikurejskic. lecz szczęście biolof>c/ne. zrodzone z nadmiaru sił. z pierwotnej zgody t siłami natury Ów raj poezji polskiej nie trwał, rzecz jasna, długo. Wypędziła zen poetów Hiłł.^s i Ale wypędzał ich także surowy bCig Apollu, przy czym role archaniołów / ognisty mi mieczami przyjęli nu siebie przywódcy krakowskiej Awangardy Jau ..majorowa" tonacja, poczucie siły. dynamizm — wszystko to znaleźć ronu w tch poezji aż w nadmiarze. Pod tym względem byli typowymi przedstawicielami epoki, więcej: jej stymulantami Poezja była jednak dla nich sprawą śmiertelnie serio, pełną obowią/kOw i reguł Naturę należało ujarzmiać — Cywilizacją, jeśli zas lączyc z mą — bo Przybosiowi problemy takie nie były obce — to w ekstazie pracy produkcyjnej, i nie z jej inutciią. tylko z jej energią. Ideałami nic były zaś wolność czy zabawo, lecz rygor i praca.

99