ekonomika (72)

142 $, Mu usług iraiwpunuwyth

Do przedsiębiorstw i instytucji, z których usług korzysta spedytor i z którymi współpracuje przy realizacji zlecenia spedycyjnego, należą: przewoźnicy różnych gałęzi transportu, agenci przewoźników, maklerzy frachtujący, przedsiębiorstwa przeładunkowe i składowe, spedytorzy krajowi i zagraniczni, agenci celni i urzędy celne, instytucje ubezpieczeniowe, przedsiębiorstwa i instytucje rzeczoznawcze i kontrolne, izby przemysłowo-handlowe, banki, instytucje arbitrażowe i sądy¹*¹.

Współpraca z przedsiębiorstwem spedycyjnym jest korzystna także dla przewoźników, zwłaszcza tych mniejszych, którzy nie są w stanie samodzielnie zapewnić sobie wysokiej efektywności działań. Do podstawowych korzyści, jakie odnoszą przewoźnicy współpracujący ze spedytorem, można zaliczyć :

•    zwiększenie efektywności sprzedaży usług transportowych, gdyż przewoźnik nie musi kontaktować się z wieloma usługobiorcami i nie musi zajmować się marketingiem (akwizycją zajmuje się spedytor);

•    możliwość pozyskania klientów dzięki wszechstronności i wiarygodności spedytora, jego kontaktom z wieloma podmiotami gospodarczymi;

•    poprawę organizacji przewozów poprzez skłócenie czasu postoju pod załadunkiem i lepsze wykorzystanie ładowności środka transportu (spedytor wcześniej przygotowuje ładunek i grupuje przesyłki mniejsze tak, aby maksymalnie wykorzystać ładowność środka transportu);

•    obniżenie kosztów i skrócenie czasu wystawiania i kompletowania dokumentów (np. przez agencje celne);

•    inwestowanie przez spedytora w infrastrukturę i supnstrukturę (terminale, punkty przeładunkowe, magazyny);

•    ściąganie przez spedytora należności za usługi transportowe od wielu drobnych klientów;

•    rozwijanie nowych usług i nowych form przewozów, np. angażowanie się w transport kombinowany.

Ceny za usługi spedycyjne są umowne, a rozliczenia w stosunkach między zleceniodawcami a spedytorami mogą mieć charakter rozliczeń zryczałtowanych lub czynnościowych. W opłacie zryczałtowanej ujęte są koszty własne spedytora i koszty zakupu wszelkich usług u innych podwykonawców. Zakres zryczałtowania może być różny, a najwyższy stopień to jedna zryczałtowana oplata obejmująca koszty całego procesu transportowego w relacji .od drzwi do drzwi*. Jest to metoda najbardziej popularna na międzynarodowym rynku usług spedycyjnych. Rozliczenia czynnościowe są dokonywane na życzenie klientów, którzy chcą mieć wgląd w koszty poszczególnych faz procesu transportowego (wyszczególnienie kosztów przewozu, składowania, odpraw celnych,

¹⁵¹ Transport mpSzymrodow^. Red T. Szczepaniak. PWE, Warszawa 1996, a 315-316. ^,a E. Załogą, O. Milewski, op. cif., s. 18-19.

itp.). Spedytor przeważnie nie chce ujawniać, jakie ceny zapłacił za zakupione usługi' gdyż różnica między nią a opłatę podaną zleceniodawcy stanowi jedno te źródeł przychodów spedytora (jest to jego tajemnica handlowa) i w rezultacie kwota na fakturze wystawianej zleceniodawcy jest powiększona o narzut w postaci prowizji spedycyjnej¹”.

Przychód przedsiębiorstwa spedycyjnego składa się z trzech elementów¹¹⁴:

•    prowizji spedycyjnej wnoszonej przez zleceniodawcę, pokrywającej koszt własny działalności spedytora oraz dającej pewien zysk;

•    wpływów wynikających z różnicy między opłatami ponoszonymi na rzecz podwykonawców a kwotami uzyskanymi od zleceniodawców;

•    prowizji, rabatów i upustów otrzymywanych od firm usługowych (mają charakter zwyczajowy i są traktowane, jako pewnego rodzaju wynagrodzenie dla spedytora za wybór danej firmy podwykonawczej i są niezależne od wynegocjowanych upustów od stawek podstawowych).

Rozwój międzynarodowej wymiany handlowej wymagał od firm transportowych i spedycyjnych przystosowywania się do coraz bardziej złożonych potrzeb konkretnych przedsiębiorstw, na których rzecz organizowane są nie tylko zwykłe procesy transportowe, ale cale łańcuchy usług związane z zaopatrzeniem lub dystrybucją. W odpowiedzi na te potrzeby, firmy spedycyjne rozszerzyły swoją działalność i obecnie ich oferta rzadko ogranicza się do usług organizowania przewozu ładunku, lecz obejmuje cały pakiet usług dodatkowych, wykraczających poza pojęcie spedycji, a wchodzących w zakres czynności logistycznych. Z tego powodu coraz trudniej było jednoznacznie kwalifikować dane przedsiębiorstwo do sektora transportowego, spedycyjnego czy logistycznego i w konsekwencji powstało określenie sektora transportowo-spedy-cyjno-łogistycznego, oznaczanego skrótem TSL.

5.6. Usługi transportowe w systemach logistycznych

W literaturze zagranicznej i krajowej nie ma dotychczas powszechnie przyjętej definicji logistyki. Poszczególni autorzy akcentują różne znaczenia tego pojęcia, odnosząc je zarówno do praktyki gospodarczej, jak i dziedziny wiedzy ekono-

JB

rocznej .

Logistyka oznacza proces planowania, koordynacji i kontroli przepływu materiałów, surowców i towarów gotowych, a także czynności związanych z ich

¹⁹ Transport międzynarodowy, op. ÓL. s. 317-318.

*** JMm. s. 319.

^IH Przykłady różnych definicji logistyki można znaleźć w S. Abt li Wożniak: Podstawy logistyki Sidła Marta, Gdańsk 1993, s. 18-21; M Ciesielski: Logistyka^, op. ot. s. 9-10.