Geografia turyzmu9

I I Minują, pi/rłlmlni lnu Liii i /iikres geogriilii Uiry/mu

.»()

(np. odwiedzanie parków narodowych, wycicc/ki rowerowe, spływy kajakowe, że-glarslwo, obserwowanie Życia podwodnego, turystyka piesza itp.) pod warunkiem ograniczenia niekorzysinego wpływu na środowisko przyrodnicze i kulturowe.

W ramach szeroko rozumianej turystyki alternatywnej dosyć ważna rola przypada l/w. turystyce kulturalnej (ang. cultural tourism, heritage tourism), która polega na odwiedzaniu miejsc o dużych wartościach artystycznych i historycznych, składających się na dziedzictwo kulturowe człowieka, a także agroturystyce (ang. agrotourism, farm tourism, rural tourism), czyli zatrzymywaniu się turystów w gospodarstwach rolnych. W Polsce początki agroturystyki można zauważyć już w końcu XIX w., kiedy to w modzie było spędzanie urlopów „na letnisku”. Podobną iolę w Japonii odgrywały minshuku, czyli tanie kwatery oferowane przybyszom z miasta przez rolników i rybaków [Shirasaka 1984, 82].

Pojęciami dosyć bliskimi geografii turyzmu są określenia „geografia rekreacji” oraz „geografia wolnego czasu”, których przedmiotem badań są szeroko rozumiane preferencje i zachowania rekreacyjne (zarówno w miejscu stałego zamieszkania, jak i poza nim), infrastruktura rekreacyjna (np. rozmieszczenie obiektów sportowo-rekreacyjnych, ich dostępność przestrzenna) itp. Według A. Boguckiej |Zagadnienia terminologii w geografii turyzmu... 1976] geografia rekreacji jest społeczną nauką geograficzną traktującą o prawidłowościach formowania się, funkcjonowania i rozmieszczenia terytorialnych i akwatorialnych systemów organizacji działalności ludzkiej, odbywającej się w czasie wolnym od zajęć koniecznych i na terenach poza miejscem stałego zamieszkania.

/daniem jednego z badaczy reprezentujących geografię wolnego czasu, W. l.cimgrubera [1975, 9], zajmuje się ona „przestrzennymi aspektami działalności wypoczynkowej, potrzebami i pragnieniami człowieka związanymi z tą działalnością, a także chłonnością, pojemnością i zagospodarowaniem przestrzeni w związku z wypoczynkiem, jak również strukturami oraz procesami społecznymi i gospodarczymi pozostającymi w ścisłych relacjach z wymienionymi zjawiskami”. W ielc uwagi relacjom zachodzącym między geografią turyzmu i geografią wolnego czasu poświęca m.in. O. Lazzarotti [1994, 647-648], podczas gdy wspominany już wielokrotnie T. Bartkowski [1977, 80-87] szeroko przedstawia nie tylko różne rozumienie terminów „geografia turyzmu”, „geografia turystyki” i „geografia turystyczna”, ale również „geografia rekreacji”.

Zdaniem autora przedstawianej pracy określeniem najlepiej oddającym istotę zjawiska, któremu jest poświęcona książka, jest termin „geografia turyzmu”. Geografia turyzmu jest dyscypliną zajmującą się badaniem przestrzennego zróżnicowania społeczno-kulturowych, gospodarczych, prawno-politycznych l przyrodniczych uwarunkowań turystyki oraz. zagospodarowania turystycznego; jak również analizującą przebieg i następstwa ruchu turystycznego dla środowiska przyrodniczego oraz struktur 1 procesów społeczno-kulturowych, politycznych i gospodarczych.

Geografia turystyki jest nnlnininst lo/muiimu jako dyscyplina zn|nni|ąru sic

badaniem przestrzennego zróżnicowania mchu turystycznego, jak również, zacho waniami przestrzennymi turystów (przemieszczeniami turystycznymi).

Z kolei geografia turystyczna może hyc zdefiniowana jako część geografii stosowanej, która zajmuje się oceną i opisem środowiska przyrodniczego i kulturowego (antropogenicznego) na potrzeby turystyki.

1.2. RELACJE MIĘDZY GEOGRAFIĄ TURYZMU A INNYMI DYSCYPLINAMI GEOGRAFICZNYMI

Według australijskiego geografa D.G. Pearce’a [1981, 2] turyzm jest formą zagospodarowania przestrzeni i powinien być traktowany podobnie, jak inne formy użytkowania przestrzeni: leśnictwo, rolnictwo, funkcje mieszkalne, górnictwo i przemysł. Tym samym wspomniany autor sytuuje geografię turyzmu w ramach szeroko rozumianej geografii społeczno-ekonomicznej. Nieco inaczej widzi geografię turyzmu D. Ioannides [1995, 49], analizując turyzm jako część sfery usług i uważając, że powinien on być domeną geografii ekonomicznej. Równocześnie należy pamiętać o przytoczonym wcześniej poglądzie J. Warszyńskiej i A. Jackowskiego, którzy zdecydowanie opowiadają się za interdyscyplinarnością geografii turyzmu, podczas gdy T. Bartkowski [1977, 69] również uważał, że jest ona częścią geografii ekonomicznej. Warto w tym miejscu odnotować fakt, że amerykańscy geografowie K.C. McMurry i Ch.M. Davis [1954] podobnie traktowali geografię rekreacji, co należy uznać za nieporozumienie, biorąc pod uwagę definicję rekreacji (wypoczynku).

Przyjmując, że geografia turyzmu powinna być traktowana jako odrębna dys eyplina geografii, należy zgodzić się z opinią, że musi ona pozostawać w ścisłych związkach z innymi dziedzinami geografii:

•    geografią fizyczną - np. przy ocenie walorów środowiska przyrodniczego i wpływu ruchu turystycznego na przyrodę;

•    klimatologią - np. w ramach tzw. balneoklimatologii i bioklimalolugii, które są ściśle związane z badaniami rozmieszczenia uzdrowisk, ruchem kuracyjnym itp.;

•    geografią osadnictwa - m.in. w związku z badaniem tzw. osadnictwa tury stycznego (rekreacyjnego), np. skupisk „drugich domów” (budownictwa letniskowego), analizowaniem morfologii miejscowości turystycznych i uzdrowiskowych itp.;

•    geografią rolnictwu np. w zakresie badali wpływu rozwoju funkcji turystycznych na zanikanie funkcji rolniczych na terenach wiejskich, analizowania zmian w slruklurzc wlammAci, wielkości gospodarstw rolniczych oraz sposobach użytkowania ziemi,