Geografia turyzmu2

86 4. Histoiiu turystyki

szerszego odbiorcy były mhenuwam wydawane w latach trzydziestych czasopisma Turysta w Polsce i /V.'rg/^</ hit\\ivt.n\ |Kulczycki I968|.

Dla międzynarodowej imyMyki pt/y|u/dowe| największe znaczenie miał I ^ł>2D r., kiedy lo Polskę odwiedziło I lu 000 turystów {dla porównania: Jugosławię 123 000, Wielką Brytanię 400 000. Czechosłowację 728 000, Włochy 1 221 000, Francję 1 911 000, a Szwajcarię 2 480 000). Nawet po zakończeniu kryzysu poziom ten nie został osiągnięty (w 1938 r. Polskę odwiedziło jedynie 90 000 turystów), co oznaczało, iż przez cały okres międzywojenny Polska nie należała do krajów chętnie odwiedzanych przez cudzoziemców. Również udział Polaków w międzynarodowej turystyce wyjazdowej był mniejszy niż mieszkańców krajów Europy Zachodniej [Wyszyńska, Jackowski 1978].

Pod koniec okresu międzywojennego władze państwowe zaczęły prowadzić politykę zmierzającą do rozwoju turystyki krajowej, m.in. przez wprowadzenie w 1936 r. ograniczeń dewizowych i propagowanie hasła „Frontem do turystyki krajowej” (autorem hasła był wiceminister A. Bobkowski, któremu podlegał utworzony jeszcze w 1932 r. Wydział Turystyki w Ministerstwie Komunikacji). W ramach lej polityki, w celu ściągnięcia turystów w Tatry, przystąpiono do budowania nowych hoteli i schronisk, jak również kolejki linowej z Kuźnic na Kasprowy Wierch. Ponadto przy Ministerstwie Opieki Społecznej powołano Komisję Wczasów Pracowniczych (1938 r.), jak również aktywnie wspierano nowo powstałe organizacje w rodzaju: wspomniana już Liga Popierania Turystyki, Związek Ziem (iórskich i Towarzystwo Wypraw Badawczych. Jednak wybuch II wojny światowej przerwał te działania, jeszcze zanim rozpoczęta przez rząd polityka dała większe elekly.

Wskutek zniszczeń wojennych po II wojnie światowej w Polsce liczba miejsc noclegowych w urządzeniach turystycznych spadła do 3800 (wobec kilkudziesięciu tysięcy przed 1939 r.). Ponadto przemiany ustrojowe spowodowały istotne zmiany w traktowaniu turystyki przez państwo, aczkolwiek do 1952 r. sprawy turystyki nadal podlegały Ministerstwu Komunikacji (w którego strukturze w latach 1945-1949 istniał Wydział Turystyki, a w okresie 1949-1952 Biuro Turystyki). Poczynając od 1949 r. odpowiednie komórki zajmujące się turystyką powstały w urzędach wojewódzkich i powiatowych.

W maju 1945 r. wydano uchwałę przekazującą bazę noclegową i organizację turystyki wypoczynkowej (wczasowej) związkom zawodowym, a w 1949 r. utworzono Fundusz Wczasów Pracowniczych (FWP, w miejsce założonego jeszcze w 1938 r. Centralnego Biura Wczasów). Dało to podstawy do zorganizowania „turystyki socjalnej” - w 1946 r. wielkość krajowego ruchu turystycznego w Polsce oceniano na 1 1 (K) (XX) osób, w 1950 r. na 7 2(X) (XX), a w 1957 r, już na 14 400 000. Z powodów politycznych w okresie 1945 1956 niemal nie istniała turystyka zagraniczna, a turystyka krajoznawcza była w znacznym Klopmu ograniczona, mimo połączenia w 15.12.1950 r. Polskiego Towurzyulw* Tali/lińskiego i Polskiego To-

Witt / ysjwji Krajoznawczego w Polskie Tnwat/yslwo Turystyczno-Krajoznawcze (ITIK), które liczyło w chwili powalaniu 19 88.1 członków, zrzeszonych w 119 tulił/talach i 261 kołach [Kulczycki 1968, 1071.

Również w 1945 r. reaktywowano biuro turystyczne „Orbis”, który w nastę-pnyrli lalach, po przemianowaniu na Centralny Zarząd Przedsiębiorstw Usługowych „Orbis”, przejął znacjonalizowane hotele i restauracje.

W 1952 r. przy Radzie Ministrów powołano Komitet do Spraw Turystyki, kimy od 1954 r. podlegał Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej. W 1960 r. wspomniana Komisja oraz Główny Komitet Kultury Fizycznej zostały przeksztuł-

*    mu’ w Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki. Instytucja ta - pod różnymi un/wami - przetrwała do chwili obecnej (Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki).

Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych nastąpił pewien rozwój lutyslyki (np. w 1956 r. powstało biuro podróży „Almatur”, a w 1957 r. reaktywowano biuro podróży „Gromada”), w tym również zagranicznej (głównie wymiana /. krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej). Jednak dopiero w latach 'ilrdcnulzicsiątych, wraz ze zmianą niektórych przepisów walutowych, nastąpił wyiazny wzrost wymiany turystycznej z państwami zachodnimi, która została ponownie ograniczona w początkach lat osiemdziesiątych (w związku z wprowadzeniem sianu wojennego). W 1955 r. do Polski przyjechało 76 000 obcokrajowców i|i dnoi /cśnie wyjechało z kraju 44 000 Polaków), a w 1970 r. liczba turystów odwiedzających Polskę wyniosła 1 889 000 (wyjechało 871 000 osób). Szybki wzrost '‘W*imiczncgo ruchu turystycznego w latach 1972-1980 był spowodowany przede WH/ystkim zniesieniem obowiązku posiadania paszportów w wymianie zagranicznej

•    Niemiecką Republiką Demokratyczną (później również z Czechosłowacją).

Do 1989 r. w Polsce, podobnie jak i w innych tzw. krajach socjalistycznych, dominowała turystyka organizowana przez związki zawodowe, zakłady pracy oraz »l* liczne, państwowe lub spółdzielcze, biura podróży. Poza zasięgiem instytucji l'mV‘.iwowych pozostawała głównie turystyka i wypoczynek podmiejski, jednak nu "cl i w lej dziedzinę można było dostrzec działania państwa na rzecz regulowania łub nawet ograniczenia indywidualnych zachowań turystyczno-wypoczynkowych tup w zakresie budownictwa letniskowego). Sytuacja ta zaczęła ulegać zmianie "ia/ z przejściem gospodarki polskiej do gospodarki rynkowej i obecnie tzw, tu DMykn socjalna uległa znacznemu ograniczeniu. Jednocześnie zmiany ustrojowe •■piawily, że w ostatnich latach ruch turystyczny z i do Polski znacznie wzrÓNł, |'i/v c/.yin w turystyce przyjazdowej szczególną rolę odgrywa tzw. turystyka hand-l'*\va (oraz zbliżona do niej turystyka biznesowa), jak również (do niedawna nicnuil (ile występująca) ckoturystyku. Tranzytowe położenie, jak również atrakcyjność bity.styczna niektórych regionów kraju sprawiają, że w najbliższych latach turystyka w Polsce powinna nadal się rozwijać, aczkolwiek nic należy łudzić się, że ‘Ciągnie rangę tuką, jak w Hiszpanii, Grecji lub w Austrii.