ekonomika (38)

74 ■ 3 Innapoti pako aami

rozwój gospodarczy Tb wstanie nowych szlaków komunikacyjnych sprzyja rozwojowi produkcji, handlu, turystyki, wszelkiego rodzaju usług. Szczególnie wa-zna jest rola transportu w utrzymywaniu międzynarodowych stosunków gospodarczych, politycznych i społecznych/jZnaczenie transportu w działalności gospodarczej można rozpatrywać na kilku poziomach^m:

• wpływu na wzrost innowacji poprzez zwiększanie rynków zbytu, stymulowanie transferu technologii oraz przyciąganie zagranicznych inwestycji; transport może zapewnić lepszą integrację rynków i wzmocnienie konkurencje

• wpływu na likwidację barier handlowych; otwarcie rynków poprzez poprawę systemu transportowego ma pozytywny wpływ na działalność gospodarczą - nasilenie konkurencji, produkcja na dużą skalę zapewnia większą efektywność działania, koncentracja pewnych rodzajów produkcji w regionach najlepiej do tego przystosowanych;

• wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstw; bezpośredni wpływ poprawy I funkcjonowania transportu na koszty firm jest nieznaczny, ale usprawnienia i transportowe mogą pozwolić firmom na reorganizację i korzystać z dodał- I kowych oszczędności kosztowych;

• wpływu na funkcjonowanie rynku pracy; poprawa funkcjonowania trans- I portu wpływa na skrócenie czasu dojazdu do/z pracy, co powoduje, że lu- I dzie są skłonni dojeżdżać z dalszych odległości.

Transport może stanowić również barierę rozwoju gospodarczego, nie tylko z powodu jego niedorozwoju. Podstawowe przyczyny tkwią w kosztach zewnętrznych transportu: zanieczyszczeniu środowiska naturalnego, rujnowaniu zabytków kultury, bezpowrotnym niszczeniu walorów krajobrazowych i przyrodniczych przez inwestycje transportowe lokalizowane w regionach dotąd trudno dostępnych. Nieproporcjonalny rozwój poszczególnych elementów systemu transportowego, zwłaszcza zły stan dróg w stosunku do nowoczesnych, I szybkich samochodów na drogach niedostosowanych do dużych prędkości, jest j przyczyną wzrostu strat gospodarczych i społecznych, np. w postaci wypadków j drogowych⁷¹. Z kolei użytkowanie dużych zestawów ciężarowych na drogach I w złym stanie technicznym przyspiesza ich niszczenie, powodując dodatkowe I koszty społeczne.

* M. Bąk Strategie rozdzielenia wzrostu gospodarczego od popytu m transport oraz uwarunkowania ich realizacji • okresie transfa mocji gospodarczej. IV: Funkcjonowanie i rozwój transportu. Red. D. Rucińska, E Adamowicz. ZN UG Ekonomika Transportu lądowego nr 29. Wyd UG, Gdańsk 2004, s. 13.

⁷¹ Ekonomika transportu. Red. J. Bumewicz, op. Ot., s. 57.

3.6. Udział transportu w tworzeniu i podziale produktu krajowego brutto

Produkt krajowy brutto (PKB) jest podstawową kategorią w ocenie rozwoju gospodarczego kraju. Obrazuje on końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej. Podstawowym składnikiem PKB jest suma wartości dodanej brutto wszystkich działów gospodarki narodowej (rys. 3.3). Wartość dodana brutto stanowi różnicą między produkcją globalną a zużyciem pośrednim. Zużycie pośrednie obejmuje wartość zużytych materiałów netto, surowców, energii, usług obcych i inne koszty (np. reklamy, wynajmu). Z kolei dochód narodowy jest sumą PKB i dochodu netto z zagranicy. Dochód narodowy to suma dóbr i usług nowo wytworzonych w danym roku w gospodarce narodowej⁷¹. Wytwarzanie i podział PKB są procesami ciągłymi. Tylko umownie rezultaty tego procesu prezentuje się w okresach rocznych.

Produkcja globalna

Zużycie pośrednie

Wartość dodana brutto

Podatki od produktów

Dotacje do produktów

Rys. 3.3. Schemat tworzenia i wykorzystania PKB Źródło: Mały rocznik statystyczny 2005. GUS, Warszawa 2005, s. 444.

Transport jako dział gospodarki narodowej uczestniczy w tworzeniu i podziale PKB. Dane statystyczne na temat wielkości PKB wytworzonego przez transport nie odzwierciedlają prawdziwego udziału transportu w tworzeniu

Maty rocznik statystyczny 2005. GUS, Warszawa 2005, s. 441,444.