Historia Polski
2

Gierek, czyli "propaganda sukcesu'

Koniec rządów Gomułki (podobnie, jak jego dojście do władzy w 1956 r.) nastąpił na skutek wystąpień robotniczych. W grudniu 1970 r., po decyzji władzy o podwyżkach cen, na terenie Wybrzeża doszło do strajków i walk robotników z milicją i wojskiem; zginęło kilkadziesiąt osób. Wewnątrzpartyjna opozycja obaliła Gomułkę i wybrała nowego I sekretarza PZPR, Edwarda Gierka.

Monumentalna rzeźba socrealistyczna

W latach 70-tych Polska Rzeczpospolita Ludowa przeżywała okres "prosperity". Dzięki zagranicznym kredytom zapełniły się sklepy, powstawały nowe zakłady przemysłowe, podniósł się poziom życia obywateli. Pierwszy kryzys nastąpił w 1976 roku (zamieszki w Radomiu i Ursusie).

Gospodarka komunistyczna była niewydajna, zadłużenie zagraniczne rosło, a dochody realne ludności zaczęły spadać, zaopatrzenie się pogarszało. W wyniku tego rosła liczba strajków i protestów pracowniczych. Represje wobec uczestników zamieszek w 1976 r. spowodowały powstanie nielegalnego Komitetu Obrony Rolników (KOR). Zaczęły też powstawać inne ośrodki nielegalnej opozycji oraz nielegalne wydawnictwa. Coraz większą rolę zaczynał odgrywać Kościół, rozwijając szeroką działalność wychowawczą oraz starając się wyrażać najbardziej palące potrzeby społeczne.

Szeroki ruch strajkowy wystąpił również w wielu innych regionach, szczególnie w Szczecinie i w kopalniach na Śląsku. Totalitarna władza w całym kraju znalazła się w poważnym niebezpieczeństwie. Zaczynał się strajk generalny.

"Solidarność"

Koniec "propagandy sukcesu" (jak określano okres rządów Gierka) nastąpił w 1980 roku. Przez Polskę przetoczyła się szczególnie silna fala strajków (po kolejnej podwyżce cen), w Gdańsku robotnicy zawiązali Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

•V •<■'■'■'0    i

■i CŹCWCA j*/5v

Solidarnościowy plakat z lat 80.

Tym razem PZPR nie zdecydowała się na użycie siły - negocjacje zakończyły się podpisaniem tzw. porozumień sierpniowych (31 VIII 1980) i powstaniem niezależnej organizacji związkowej - NSZZ "Solidarność", na której czele stanął robotnik z Gdańska, Lech Wałęsa. Edward Gierek został zmuszony do ustąpienia, a jego miejsce zajęli Stanisław Kania, a następnie od października 1981 r gen. Wojciech Jaruzelski.

Nie bez znaczenia dla atmosfery zmian i wolności oraz wzrostu odwagi reprezentacji pracowniczych były wydarzenia w Kościele Katolickim . W 1978 roku krakowski kardynał Karol Wojtyła został wybrany papieżem i jako Jan Paweł II odbył pielgrzymkę do kraju (1979). Miliony ludzi, uczestniczących w spotkaniach z Papieżem, doświadczyły nie tylko odnowy religijnej, ale również wzmocniły poczucie tożsamości obywatelskiej. Poczuli się społeczną siłą.

"Solidarność" szybko stała się szerokim ruchem społecznym obejmującym ponad 9 milionów członków, w tym znaczną część członków rządzącej partii komunistycznej. Była więc zjawiskiem niebywałym w całym sowieckim bloku i w gruncie rzeczy czymś nie do pogodzenia z dotychczasowym systemem politycznym. Mimo, że na ogół nie miała rewolucyjnych politycznych celów, a deklarowała tylko potrzebę "racjonalizacji systemu socjalistycznego" cieszyła się szerokim poparciem środowisk politycznych i związkowych na Zachodzie, a równocześnie stała się inspiracją dla środowisk niezależnych w bloku komunistycznym.

Symboliczne znaczenie i także wspólne dla ruchu "Solidarności" miało przyznanie literackiej nagrody Nobla w roku 1980 polskiemu emigracyjnemu poecie Czesławowi Miłoszowi