IMAG0056

1. należy wyjaśnić warunki i cele ludzkiej komunikacji, co be-dzie możliwe poprzez dotarcie do momentu, w którym pojawia się potrzeba komunikacji,

2. zalążkiem działania transiacyjnego jest całość organizacji społeczne;- która opiera się na wzajemnej kooperacji i podziale pracy.

Potrzeba komun kacji wynika bowiem z faktu, że człowiek jako istota społeczna odczuwa potrzebę współdziałania z innymi. Zapotrzebowanie na przekład pojaw ia się właśnie tam, gdzie odbywa się komunikacja i kooperacja. Działanie translacyjne obejmuje kompetencję rzeczową isachiicbe Kompetenz) oraz kwalifikację pragmatyczną 'pragmatische Quahfikation), co można wyrazić innymi słowy jako przedmiotow ą i języków ą wiedzę tłumacza, pozwalająca mu na wyrażanie w języku docelowym odnośnych treści (kompetencja rzeczowa), oraz wiedzę tłumacza, dotyczącą funkcji sytuacyjnej tekstu, który ma stworzyć (kompetencja pragmatyczna).

Działanie translacyjne jest rozumiane jako struktura wewnątrz struktury

(Geftigc im Gcfiigc - ib. 27),

gdyż jest ona zintegrowana z nadrzędną strukturą działań, której element stanowi.

Tłumacz jest to ekspert, który specjalizuje się w produkcji tekstów jako wiązanych nośników przesłania dla celów trans kulturowego transferu przesłania i wypełnia ptzez to społeczny wzorzec kooperacyjny

(era Experte, der sich a uf dic Herstellung son Tcxten ais Botschaftstragem im Verbund fur transkulturellen Botschaflstransfer spezielisiert und damit ein gcsell-schaftliches Kooperationsmusterausfullt - ib. 27).

Teksty są wiązanymi nośnikami przesłania (Botschaftstrager im Verbund), ponieważ występują obok innych nośników' przesłania (np. obrazu, melodii), przy czym różne kultury' preferują w konkretnych sytuacjach różne nośniki. Przekład charakteryzuje się według Hołz-Manttari czterema cechami: jest analityczny, syntetyczny, w'artościujący i twórczy.

Charakter analityczny wynika z faktu, że tłumacz musi wyizo-lowywać części z całości, tak by całość pozostała strukturą, czyli

zostały utrzymane relacje pomiędzy całością a jej częścią. Aspekt syntetyczny polega na konieczności utrzymania przez tłumacza oglądu całości i scalania jednostek uzyskanych na drodze analitycznej. Działanie oceniające to podejmowanie decyzji i sądów odnośnie elementów rełewantnych w danej sytuacji komunikacyjnej. Moment twórczy stanow i zaktywizowanie przez tłumacza całości swojej wiedzy i pomysłowości dla uzy skania jak najlepszego efektu pracy (ib. 119). Tłumacz wypracowuje w myśli koncepcję przesłania, które ma przekazać, oraz weryfikuje ją pod kątem nadrzędnego celu kooperacji, w strukturze którego mieści się jego działanie.

Holz-Manttari przyjmuje za wspólny element procesu przekła-dowczego - niezależnie od rodzaju tekstu wyjściowego - procesy mentalne zachodzące w mózgu tłumacza. W związku z tym wyniki badań nad mózgiem winny być uwzględniane w badaniach nad przekładem. Jedną z cech funkcjonowania mózgu jest w biocybernetyce jego samoreferencyjność, czyli zdolność odnoszenia nowych treści poznawczych do całości treści znanych, czyli już zapisanych w mózgu. Z tą zasadą funkcjonowania mózgu pozostaje w zgodzie twórczość tekstowa, w której części składowe są podporządkowane całości, jako wartości nadrzędnej i kontrolnej.

Proces przekładu jest rozważany w kategoriach projektowania tekstu (Textdesign), który ma charakter wieloaspektowy i uwzględnia środowisko (Umwelt), w jakim jeszcze nie istniejący tekst ma funkcjonować. Rozważania Holz-Manttari wychodzą od tekstu reklamy i informacji przemysłowej, lecz aspirują do generalizacji, obejmujący całość twórczości przekładowej.

Zapis w mózgu (chemiczny lub elektryczny) można sobie wyobrazić w sposób zbliżony do zapisu na dysku komputera: nawet najdrobniejsza zmiana, wprowadzona do wyświetlonego na ekranie tekstu - dodanie jednej litery, jednego znaku przystankowego lub jednego słowa - może zostać utrwalona jedynie przez ponowne przetasowanie całości. Zapis po zmianie jednego znaku nie trwa też wcale krócej, niż zapis licznych i gruntownych zmian. W procesie komunikacji nie da się przenieść, „przetransferować " informacji od nadawcy do odbiorcy