IMAG0593

tyki tamtejszych władców, którzy odchodzili od islamu, przejmując (Jy przechowuj ąc) wiele barbarzyńskich praktyk, mających przede Wszystkim na celu ograbianie poddanych. To samo dotyczyło np. prawa, gdzie cały czas zbyt dużą rolę odgrywało prawo zwyczajowe. Początkowo Usman nie planował walki zbrojnej, chciał działać na zasadach „wielkiego dżihadu”, ale nawet to godziło w podstawy polityczne państwa. Może właśnie dlatego jego poglądy zyskiwały coraz większą popularność. Rozmaite grupy społeczne i etniczne łączyły się z Usmanem, czasem mając całkiem partykularne cele, ale w zasadzie zgodne z ideologią „oczyszczenia” islamu. Hausańscy władcy wieloetnicznego państwa nie byli jednak skłonni dobrowolnie zrzec się swoich przywilejów (w tym kierunku zazwyczaj szło zniekształcanie islamu), co sprawiło, że pod koniec lat 90. XVIII w. i Usman postanowił na czele swoich ludzi chwycić za broń. Do de-| cyzji tej miały się przyczynić senne wizje, jakich doznał, w których zarówno Prorok Muhammad, jak i eponim bractwa mistycznego kadirijja Abd al-Kadir al-Dżilani zalecali mu taką właśnie drogę. Stopniowo Usman i jego zwolennicy podbili ziemie hausańskie. Zostały one podzielone na część wschodnią ze stolicą w nowo wybudowanym Sokoto, która została przekazana Muhammadu Bello, i zachodnią ze stolicą w Gwandu, gdzie władzę objął Abd Allah (Abdullahi). Stopniowo postępowała także islamizacja państewek sąsiednich. Zarządzający poszczególnymi terytoriami przyjmowali tytuł emirów, szybko jednak zapomnieli o swoim głównym celu ^możliwości, jakie daje władza sprawiły, że nie urzeczywistniono zasad państwa muzułmańskiego, a system zarządzania stał się mieszanką zasad islamu z dawnymi prawami plemiennymi. Duchową stolicą całego regionu stało się zbudowane na gruzach Gobiru Sokoto, stąd często mówi się o kalifacie Sokoto.

Nie tu miejsce na szczegółowe omawianie skutków politycznych tych wydarzeń. Z pewnością kalifat Sokoto przyczynił się, mimo wszystkich zastrzeżeń, do pogłębienia islamizacji kraju. Prawdopodobnie jednym z efektów dżihadu było wprowadzenie pisma adża-

327