Siuta Elementy prawa dla ekonomistów prawo konstytucyjne (13)

•V . \ u •    **V/.*. •

•    • s* •

§ 13. SĄDY POWSZECHNE

Fj* W-$rv

r ■ • < **;' •

.

s •

+ ■ ł ~

'■    < y*

■ . '• rfti

‘ . . *    •    •'    /•.: i - ..    /'y f_v. - • ¹ ;aS

.* •    • . • >    r...' f

•*    "»    ' V* '    * **• *    '    ' . ; ♦    •• JCTf

*    * >•;    , «•    , *. v * •    •    *• ", f r- • i <• » V I «>f* V*ż

. v » *.*• .' v >'• .v • *••* ■*-    * **/b-K>“ 'V-* ^; ';•* 1/

-■■ ■

JirSiA:

! *

• \

1. Organizacja i zadania sądów powszechnych

. • '    •    ‘ i    '• ś .r. '.V

- •

/

✓ U*

V*. ,⁴' ’ '    :    ■ '

’ v ■ > "

Sący powszechne są podstawowym rodzajem sądów ze względu na ilość i wagę rozstrzyganych spraw. Rola i znaczenie sądów powszechnych każą w nich widzieć najważniejsze ogniwo systemu wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Do sądów powszechnych należą:    .

*i    / ' r * i •    • v ^v i- k *

a)    5ądy rejonowe,    ' •

b)    iądy okręgowe,

c)    jądy apelacyjne.

Zwierzchni nadzór nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy./ /

•    *    "^f%    .    ■ s /    ‘    R-‘

Jak już wspomniano, ustawa nie wylicza zadań sądów powszechnych. -f| Należą do nich wszystkie sprawy, których przepisy nie przekazały innym organem wymiaru sprawiedliwości. Ich zakres jest bardzo szeroki i obejmuje ogronną większość spraw rozstrzyganych przez organy wymiaru sprawiedliwości.    '    •    ¹ i '    •

i    •'    *    • .

O tworzeniu sądów powszechnych decyduje minister sprawiedliwości, który ustala jednocześnie siedzibę sądu i obszar jego właściwości.

Sądy apelacyjne są wyłącznie sądami odwoławczymi. Rozpoznają apelacje i zażalenia od orzeczeń sądów okręgowych wydanych w pierwszej instancji.    r

Sądy okręgowe są zarówno sądami pierwszej instancji, jak i sądami odwoławczymi. Do zadań sądu‘okręgowego należy więc:

a)    rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów rejonowych; w tym przypadku sąd okręgowy występuje w charakterze sądu drugiej instancji,

b)    rozstrzyganie ważniejszych spraw w charakterze sądu pierwszej instancji.

Do kompetencji sądu okręgowego jako sądu pierwszej instancji należą następujące sprawy cywilne:

1)    sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone prawa majątkowe, oprócz spraw o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzyństwa oraz o przysposobienie,

2)    sprawy o ochronę praw autorskich i wynalazczych oraz praw wynikających z rejestracji wzorów użytkowych, zdobniczych i znaków towarowych,

3)    sprawy o roszczenia wynikające z prawa prasowego,

4)    sprawy o prawa majątkowe, których wartość przewyższa kwotę 30000 zł, z wyjątkiem spraw o alimenty i kilku innych,

5)    inne.

Ponadto sąd okręgowy rozpatruje w pierwszej instancji następujące sprawy karne:

ł/.-w

. >

* V

• r-i

.i.

Jv.

•* >

:A£8f --

• w* K

14 -r-%\ ^D

• hm

':    'n/i-

•?;v& _

[ i. R< : r- K-

wm ■ • ¹ •*

v.*A

OT

v.

*r

'r v>

> f!

. .v

./> ;i *

.‘3

*,V\:' I. .'.i.

kj

k

/i

; ;

•rc :•

i

i* f.

r

i^:

■% V

■v

■ MU *

*

■ *

■Ą

• • ęU

r’

:

r

■

&

i

* *#ir.

^:Ę

■i#

‘ X

...k

> 'S

••    '“i

i •

• mm

w;

1)    zbrodnie (tzn. przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech albo karą surowszą),

2)    przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodar

czym państwa,    < f.;    ;

3)    uprzywilejowane formy zabójstwa (np. zabicie człowieka pod wpływem

silnego wzburzenia, eutanazja i inne), •    /‘V '• •'^;. •

4)    puszczanie w obieg fałszywych pieniędzy lub dokumentów,

5)    sprowadzenie powszechnego niebezpieczeństwa w znacznych rozmiarach (spowodowanie zagrożenia epidemicznego, uszkodzenie ważnych urządzeń użyte-

_    «•*>••«    •    ••*'*»*    *(•**••    '    i    ,    *    *    •

czności publicznej itd.),    ^:>r

6)    inne.

Sądy rejonowe obejmują swoim działaniem obszar kilku lub kilkunastu jednostek podziału terytorialnego kraju stopnia podstawowego (gmin, miast, dzielnic). Terytorialny zasięg działalności sądu rejonowego określa - jak wspomniano - minister sprawiedliwości. Rejony mają w przybliżeniu wielkość

«    »    i

powiatów.

Zadaniem sądów rejonowych jest rozpoznawanie w pierwszej instancji spraw cywilnych i karnych. W szczególności sądy rejonowe rozpatrują te sprawy, które nie zostały wyraźnie przekazane sądom okręgowym.

Poza normalnymi sprawami cywilnymi, które zawsze stanowiły główny przedmiot postępowania, sądy powszechne rozpoznają obecnie również szczególne rodzaje spraw. Należy na nie zwrócić uwagę nie ze względu na ich znaczenie, bo w porównaniu z tradycyjnym zakresem właściwości sądów powszechnych jest ono niewielkie, ale dlatego, że poprzednio były rozstrzygane bądź przez sądy szczególne, bądź w ogóle były wyłączone spod jurysdykcji sądowej.

Szczególnym rodzajem spraw rozpatrywanych przez sądy powszechne w postępowaniu cywilnym są tzw. sprawy gospodarcze. Od innych spraw cywilnych różnią się charakterem działalności prowadzonej przez strony. Sprawą gospodarczą jest sprawa pomiędzy stronami zajmującymi się zawodowo działalnością gospodarczą i na tle tej działalności.

Drugim szczególnym rodzajem spraw rozstrzyganych przez sądy powszechne są sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i ze stosunku pracy. Pierwsze z nich to spory między osobą uprawnioną do świadczenia z ubezpieczenia społecznego (emerytury, renty i in.) a organem rentowym, którym w większości spraw jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na tle decyzji tego organu. Osoba niezadowolona z decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, albo z jego wysokości, może

tę decyzję zaskarżyć do sądu.    ,

« * •

Spory ze stosunku pracy są to spory majątkowe i inne między pracownikiem i zakładem pracy, które mają swoje źródło w łączącym strony stosunku pracy. Są to na przykład sprawy o wynagrodzenie, o wysokość premii, o zaległy urlop wypoczynkowy, o bezpodstawne zwolnienie itd.

81

6 - Elementy prawa dla ekonomistów

r

r t^w>*.

V*