Psychologia inwalidztwa._______21.10. 2000 r. Wykład II.
Dzisiaj chcę zasygnalizować pewne tematy, do których później będziemy wracać.
Może zacznijmy od tego jaki jest cel rehabilitacji ludzi, którzy ulegli
nieszczęśliwym wypadkom. Można powiedzieć, że są takie trzy główne cele :
1) usprawnienie fizyczne -to robią rehabilitanci, masażyści.
2) usprawnienie psychiczne - i tu mamy szczególną rolę dla psychologa.
Możemy sobie wyobrazić co przezywa człowiek, który utraci np. którąś z kończyn,
czy ulegnie urazowi kręgosłupa. Wtedy wówczas najczęściej dochodzi do utraty
sensu życia (" co ja teraz będę robić ", " jak ja będę teraz żyć "), wszystkie
plany i marzenia rozsypują się jak domek z kart. Właśnie w tych sytuacjach
czÅ‚o­wiek sam sobie nie potrafi pomóc. Tu potrzebny jest ktoÅ› z zewnÄ…trz i
właśnie tym kimś powinien być psycholog, który zna i rozumie potrzeby i całą
strukturę osobowości człowieka, który wie, że trzeba temu człowiekowi ukazać,
że nawet w takim stanie w jakim jest może cieszyć się życiem, może cieszyć się
w trochę inny sposób ale, że jest to możliwe. Należy pamiętać, że wszystko
zaczyna się w naszych szarych komórkach, wszystkie dobre i złe pomysły,
wszystkie idee. Chodzi o to, żeby ten stan psychiczny człowieka, który jest
zupeÅ‚nie zrezygnowa­ny, który nie potrafi siÄ™ odnaleźć , żeby mu pomóc
dostosować się, żeby jego myślenie nabrało innego kierunku, pokazać mu sens
życia. To jest najtrudniejsze zadanie dla psychologa. Jeśli uda nam się tego
człowieka przekonać o sensie dalszego życia to wszystko będzie na dobrej
drodze. Trzeba tu wykazać się trudną sztuką zrozumienia innego człowieka,
empatią. Tutaj rola psychologa jest przeogromna. Przede wszystkim dlatego, że
psycho­log zna dobrze strukturÄ™ funkcjonowania czÅ‚owieka, potrafi to nazwać
oraz dostrzega jak jedna sytuacja wywołuje następną. Przypuśćmy, że ktoś chciał
być sportowcem a po wypadku stracił np. nogę, to trzeba go przekonać, że on
nadal może się interesować sportem, trzeba mu otworzyć pewien nowy kanał np.
namówić go aby został sędzią. Trzeba mu ukazać nowe drogi realizacji,
zaspo­kojenia potrzeb. JeÅ›li czÅ‚owiek niepeÅ‚nosprawny niczym siÄ™ nie zajmuje i
pozos­taje w domu to jest to straszne obciążenie dla jego rodziny, która musi
zmienić swój cały rytm życia. Ten człowiek to widzi a chyba nie ma nic gorszego
jak czuć się niepotrzebnym, a jeszcze gorzej gdy człowiek czuje się ciężarem.
To działa ogromnie obciążające na tego człowieka, który już i tak ma przecież
wielkie stresy. Ten człowiek coraz bardziej pogłębia się w depresji, coraz
bardziej traci poczucie sensu życia, poczucie własnej wartości. Proszę sobie
wyobrazić jak życie tego niepełnosprawnego człowieka może ulec przeobrażeniu
kiedy przeko­namy go do tego żeby np. uprawiaÅ‚ sport. Wtedy jego życie nabierze
innego wymiaru. Spotyka siÄ™ z grupÄ… takich samych ludzi jak on. Wszyscy sÄ… na
wóz­kach, wszyscy sÄ… inwalidami i nie ma tam z góry skazanych na przegranÄ…. Oni
mają te same potrzeby. Ten człowiek zauważa, że jego nieszczęście nie jest
jedyne na świecie, znajduje tam przyjaciół.
Zadanie psychologa w rehabilitacji psychicznej polega na tym, żeby ukazać sens
życia, żeby wyciągnąć człowieka ze stanu depresji, żeby pokazać mu mimo
wszystko Jego godność i poczucie własnej wartości. Jeżeli nam się to uda, jeśli
on uwierzy, to odniesiemy ogromny sukces, bo przywracamy jakby człowieka
społeczeństwu.

3) usprawnienie społeczne - chodzi tu o to aby człowiek niepełnosprawny nie
czuł się wyizolowany ze społeczeństwa ale żeby czuł, że żyje w społeczeństwie,
jest dla niego i z niego korzy­sta.
Dobrze jest wykorzystać pomysły i porady ludzi niepełnosprawnych, gdyż oni na
pewno lepiej niż ludzie zdrowi potrafiÄ… zrozumieć drugiego niepeÅ‚nospraw­nego.
Psycholog powinien to umieć wykorzystać, ale równoczeÅ›nie sam powi­nien
pracować nad umiejÄ™tnoÅ›ciÄ… empatii. Psycholog musi umieć sÅ‚uchać i ob­serwować
oraz mówić wtedy kiedy potrzeba. Problem jest wtedy gdy człowiek nie chce
mówić, gdy się zamyka i trudno do niego dotrzeć. Gdy człowiek chce mówić to
sÅ‚uchajmy, nie okazujmy zniecierpliwienia, nie bagatelizujmy jego pro­blemów,
bo coś co dla nas może nie być problemem to dla niego może być problemem
ogromnym. PamiÄ™tajcie również aby zawsze mieć czas na wysÅ‚u­chanie wÅ‚asnych
dzieci gdy tylko chcÄ… Warn coÅ› powiedzieć, bo możecie caÅ‚­kowicie stracić
kontakt z dzieckiem, które po kilku nieudanych próbach poroz­mawiania z Wami
może się "zamknąć w sobie ". Jest to bardzo niebezpieczne. My jako psycholodzy
różnimy się tym od innych, że pewne rzeczy potrafimy nazwać po imieniu. Wiemy
np., że jak ktoś jest znerwicowany to musi być tego jakaś przyczyna i nie
wystarczy dać mu tabletki na uspokojenie, trzeba go spy­tać jakie ma problemy.
Psycholog musi umieć nawiązać kontakt.
Celem rehabilitacji, oprócz powyższych usprawnień, jest również przystosowanie
otoczenia do osoby niepełnosprawnej i kształtowanie postaw otoczenia (
środowiska
rodzinnego ).
Przedmiotem rehabilitacji są zmiany sprawności fizycznej, zmiany w psychice,
zmiany w życiu społecznym i zmiany w korzystaniu z otoczenia zarówno fizycznego
jak i środowiskowego.
Czynniki jakie należy brać pod uwagę w czasie rehabilitacji to :
• rodzaj i stopieÅ„ inwalidztwa,
• wiek,
• status spoÅ‚eczny,
• cechy osobowoÅ›ci,
• zdolnoÅ›ci organizmu do kompensacji,
• potrzeby ( psychiczne i nie tylko ),
• zwiÄ…zek psychiki z inwalidztwem (takie samo inwalidztwo u różnych ludzi
będzie inaczej odbierane),
• reakcje na inwalidztwo powstaÅ‚e w skutek urazu (inaczej czÅ‚owiek reaguje na
powolną utratę czegoś a inaczej na nagłą),
• czy to jest inwalidztwo od urodzenia, czy nabywane powolnie, czy też nagÅ‚e.
Bardzo proszę o tych wszystkich czynnikach pamiętać. Proszę je przemyśleć i
zastosować jeśli będzie taka potrzeba w terapii i rehabilitacji ludzi
niepeÅ‚nospraw­nych . Na dzisiaj to tyle. DziÄ™kujÄ™ PaÅ„stwu serdecznie i do
zobaczenia za dwa tygodnie.
Uwaga : Dzięki wyrozumiałości Księdza Profesora nie musimy pisać referatu i
wykazać się znajomością lektury, ale mamy do wyboru albo jedno albo drugie (
albo referat albo lektura - do wyboru ).