Archaizm
Archaizm to wyraz przestarzały w stosunku do języka współczesnego.
Archaizmy głosowowe - zmianie uległa wymowa wyrazu.
kozieł - kozioł
wiesna - wiosna
Archaizmy fleksyjne - zmianie uległa odmiana
w Prusiech - w Prusach
w Wielkopolskiem - w Wielkopolsce
Archaizmy rzeczowe - wyraz wyszedł z użycia
binokle, pryncypał
Archaizmy składniowe - przyimki, które wyszły z użycia
gwoli, aliści, azali
Archaizmy frazeologiczne - zwroty, które wyszły z użycia
Wszem wobec i każdemu z osobna wiadomym się czyni...
Archaizmów używa się w:
- stylizacji literackiej (np. "Potop" H. Sienkiewicza), aby uwiarygodnić świat
przedstawiony dzieła literackiego,
lub w stylu żartobliwym, np. aby naśladować Sarmatę, epokę itp.
Terminem "akcent" mogą być obejmowane trzy zjawiska:
- różnice w czasie trwania zgłosek (iloczas),
- zmiany w wysokości dz
więków mowy (intonacja),
- różnice w natężeniu głosu (przycisk dynamiczny).
Akcent w języku polskim ma charakter dynamiczny.
Akcent może być:
- STAA
Y: towarzyszy zawsze stałej sylabie wyrazu (paroksytoniczny -
przedostatniej);
- RUCHOMY: pod względem morfologicznym, może przesuwać się z rdzenia na
przyrostek, z tematu na końcówkę fleksyjną (ogrodnik - ogrodniczka).
Odstępstwa:
- wyrazy pochodzenia łacińskiego i greckiego: matematyka, gramatyka, muzyka;
- uzależnienie historyczne: (formy złożone) dziewięćset;
- tryb przypuszczający czasownika: (czas przeszły + by) zrobilibyście, zapomnieliby;
- wyraz pozbawiony samodzielnego akcentu, łączący się w jedną całość z wyrazem
poprzedzającym: zgubiłem go;
- wyraz pozbawiony samodzielnego akcentu, łączący się w jedną całość z wyrazem
następnym: nad morzem (zestrój akcentowy);
- akcent poboczny - występuje w wyrazach wielozgłoskowych: odpowiedzialność.